Løgtingsfíggjarlóg 2000

Viðvíkjandi løgtingsmáli nr. 1-1 /1999
Bræv við skjølum frá Starvsmannafelagnum, dagfest 22. oktober 1999
Latið nevndini 27.10.1999

Skjal H

Føroya Løgting
Fíggjarnevndin
Áarvegur
100 Tórshavn
att.: (fíggjarnevndarlimir)

Tórshavn 22.10.1999

 

Viðvíkjandi fíggjarlógaruppskotinum fyri ár 2000- lønarútreiðslurnar.

Tá fakfeløgini á almenna arbeiðsmarknaðinum í 1993 gingu við til lønarniðurskurð og soleiðis vístu samfelagsinni at vera við til at bjarga samfelagnum, sum var farið av knóranum av ml.a. vánaligari politiskari handfaring og stýring, vardi tað okkum ikki, at politiska valdið vísti okkum so lítlan sóma og virðing, sum gjørt er upp gjøgnum øll 90ini, og sum nú, í framlagda fíggarlógaruppskotinum beinleiðis leggur upp til sáttmálabrot, við ikki at seta av fullan lønarbata, sum feløgini undirskrivaðu við Fíggjarmálastýrið í vár.

Lønarniðurskurðurin, sum kom í gildi í 1993, skuldi bert varða í knapt ár, men ikki fyrrenn aftaná drúgt verfall í 1995, kom helvtin aftur av "láninum", samstundis sum vit sjálvi noyddust at gjalda milliónaupphæddir í lønum til limir okkara . Og reallønarfallið vaks við risafetum!

Í samráðingunum í 1997 varð avtalað gjørd um hina helvtina av "láninum", soleiðis at 1. januar 1999 var slætt borð viðvíkjandi "láninum" (burtursæð frá karensdøgunum), men reallønarfallið helt áfram og vant meira uppá seg.

Tá farið varð undir samráðingarnar seinasta heyst, høvdu vit fyrireika okkum væl, og gjørdu vit neyvar og umfatandi kanningar av, hvørjar fíggjarligu og lønarligu avleiðingarnar av lønarniðurskurðinum høvdu verið. Nevnast kann at lønarniðurskurðurin beinleiðis hevur kostað okkara limum uml. kr.90mill. og reallønarfallið í 90unum hevur verið uml. 26%.

Við tí postitivu búskaparligu gongd í samfelagnum seinna partin av 90unum, sóu vit tað sum eina sjálvfylgju, at samfelagið nú fór at vísa sín góða vilja og postivt fór undir, at samsýna okkum fyri bakkastið, ið vit høvdu verið fyri í hesum tíggjuára skeiðnum.

Men landsstýrismaðurin í fíggjarmálum og lønardeildin, spældi út við einum beinleiðis negativum boðskapi, um at her hava tit onki at gera,- vit sita tungt á kassanum,- bert eitt stórt 0 (null) kunnu vit bjóða tykkum. Og samstundis royndu tey at kroysta eina høvuðsavtalu niðuryvir okkum, men sum sjálvsagt ikki bar til,- tann boðskapin høvdu myndugleikarnir fingið greitt og týðuliga at vita frá flest øllum fakfeløgum í landinum,- bæði á privata og almenna økinum.

Hetta kravið um at trýsta eina høvuðsavtalu niðuryvir fakfeløgini, hevur verið ein av høvuðsorsøkunum til at tað ikki enn hevur eydnast lønardeildini at fáa sáttmála í lag við øll feløgini, og hevur hetta tískil eisini skapt eina ómetaliga stóra og óneyðuga útreiðslu fyri samfelagið.

Men hetta var tøkkin og boðskapurin, sum starvsfólk í almennu umsitingini fingu frá fremstu politikkarum okkara,- hesi starvsfólk, sum høvdu knugga og knossast undir mangan óstespiligum umstøðum og beinleiðis lønarniðurskurði, fyri samfelagið hóast alt so dánt kundi virka og yvirliva. Og ikki minst við teirra hjálp og stuðuli eydnaðist at venda gongdini.

Men aftur einaferð vórðu vit tveitt út ein drúgvan og dýran arbeiðssteðg, sum eisini hesaferð kostaði felagnum milliónaupphæddir, men sum tó endaði við, at partarnir hóast alt undirskrivaðu semingsuppskot, sum gav okkum uml. 6.5% í lønarábót í einum tvey ára skeiði. Hetta var so dánt, at reallønarfallið steðgaði, men framvegis liggur stóra "eftirsleipið" frá 90unum eftir.

At hendan avtalan eisini átti at binda og havt stóran týdning fyri fíggjarmálaráðaharran, var tann seinasta samráðingarnáttin eitt dømi um,- ikki minni enn tveir landsstýrismenn luttóku sum "bakland" hjá landsstýrismanninum, fyri at "trýsta" ein semju ígjøgnum. Og satt at siga væntaðu vit nú eisini, at tann væntandi positivi andin hjá landsstýrimanninum nú fór at koma til sjóndar, og at teir - sjálvsagt- fóru at halda seg til gjørdar avtalur og sáttmálar. Eitt avlop uppá uml. kr. 500mill. vísir, at her er ikki peningamangul orsøkin!

Men, sum kunnugt vísir framlagda fíggjarlógaruppskotið, at fíggjarmálaráðharrin beinleiðis fremur sáttmálabrot, við ikki at seta fullu lønarupphæddina av, sum semjan í vár ásetti. Tað einasta landsstýrimaðurn veit ella átti at vita, er at lønarvøksturin, sum varð undirskrivaður og avtalaður í semingsuppskotinum, skal uppá lønirnar í 2000. Boðskapurin, ið fíggjarmálastýrið altíð hevur til stovnar, er at ikki ber til at flyta íløgujáttan til lønir, men bert umvent ,- t.v.s. at lønarjáttan kann flytast til íløgurakstur.

Við øðrum orðum, leggur landsstýrismaðurin upp til uppsagnir í seinasta enda, tí eftir uppskotinum eru ikki pengar avsettir, sum nøktar lønarvøksturin, ið avtalaður er. Her skal so eisini leggjast afturat, at flestu starvsfólk hava langa uppsagnartíð, so skal hetta fáa fulla fíggjarliga ávirkan í ár 2000, er talan um at dupulta talið av starvsfólkum er í vanda fyri uppsøgn.

Men ikki so frægur stirðil er í, at man leggur greitt fram, hvat tað er sum skal sparast burtur.Her sær út sum at tilvildin skal ráða ! Hetta kann ongantíð verða skynsamur fíggjarpolitikkur!

Og samstundis verður appelerað til hesi somu starvsfólk, um at vísa vilja og áræði til at menna føroysku umsitingina ! Máti skal vera við hvat tú kannst bjóða fólki !

Her er talan um so grovt sáttmálabrot, at tað eigur, um nøkur verulig rættartrygd skal finnast her á landi, at fáa álvarsligar avleiðingar fyri landsstýrismannin.

At landsstýrismaðurin fremur grovt sáttmálabrot er ávíst omanfyri, men løgtingið, sum ovasta politiska vald, kann ikki góðtaka at sáttmálabrot verða legaliseraði, og er tað tí eitt krav frá okkum, at løgtingið setur av fullu lønarhækkingarnar á fíggjarlógini. Eitt so álvarsligt sáttmálabrot kann ikki fara aftur við borðinum. Ger tað tað, fær hetta ógvusligar avleiðingar fyri samfelagið,- tað eiga allir partar at leggja sær í geyma !

Starvsmannafelagið hevur fingið serkøn fólk, at útgreina avleiðingarnar av, at fullt endurgjald av lønarhækkingini, sambært sáttmálan í vár, ikki verður sett av á fíggjarlógaruppskotinum fyri ár 2000. Hendan útrokning og niðurstøða er viðløgd.

Vit fara at endurtaka, at vit fara at krevja at fíggjarnevndin og síðani løgtingið taka avleiðingarnar av teimum sáttmálum, sum Fíggjarmálaráðið hevur gjørt við almennu fakfeløgini. Ongin kann liva við, at landsins lóggávuvald fer at legalisera eitt sáttmálabrot hjá einum landsstýrismanni .

Vinarliga
f.v.
Gunnleivur Dalsgarð, formaður