A. Upprunauppskot
B. 1. viðgerð (Orðaskifti)
C. Álit
D. 2. viðgerð (Orðaskifti)
E. 3. viðgerð (Einki orðaskifti)

Ár 2008, 6. november, legði Jóannes Eidesgaard, landsstýrismaður, fram soljóðandi

Uppskot

til

eykajáttanarløgtingslóg

fyri november 2008
 

Yvirlit

Høvuðsyvirlit

Tekstur 

§ 6 Vinnumál

A. Yvirlit

B. Játtanir

 Almennar viðmerkingar

Hjálagt er 2. eykajáttanaruppskotið frá landsstýrinum, sum verður lagt fyri Løgtingið fyri fíggjarárið 2008. Samlaði kostnaðurin av uppskotinum er 30 mió. kr.

Eykajáttanin kann greinast soleiðis:

• Onnur Játtan            30.000 tús. kr.

• Tilsamans               30.000 tús. kr.

Fyriuttan fyriliggjandi eykajáttanarupskot hevur landsstýrið biðið um tilsamans 39,3 mió. kr í eykajáttanum, íroknað fíggjarnevndarskjøl.

Á § 6 Vinnumál verður biðið um 30 mió. kr., sum heimilað verður landsstýrismanninum at nýtekna partapening í P/F Smyril Line fyri, nú felagið er í vanda fyri at fara í gjaldsteðg.
 

Viðmerkingar 

§ 6 Vinnumál

Samferðsla og samskifti

6.38.2. Samferðsla

6.38.2.03. P/F Smyril Line (Onnur játtan)

Bakstøðið

P/F Smyril Line hevur vent sær til landsstýrið fyri at kunna um álvarsligu fíggjarstøðuna hjá felagnum. P/F Smyril Line hevur havt stórt fíggjarligt tap av rakstrinum og hevur tørv á uml. 65 mió. kr í nýggjum kapitali, um felagið skal kunna halda fram við rakstrinum.

Eftir uppskoti til løgtingslóg um at seta partapening í P/F Smyril Line, verður heimilað landsstýrismanninum at nýtekna partapening í P/F Smyril Line fyri upp til 30 mió. kr.

Endamálið við uppskotinum er at tryggja sjóvegis ferða- og farmaflutningssamband við útheimin.

Mælt verður til at veita eina eykajáttan til endamálið uppá 30 mió. kr.

Málslýsing

Fíggjarstovnarnir við fyrsta veðrættti sokallaðu seniorbankarnir hjá P/F Smyril Line hava boðað felagnum frá, at teir krevja trygd fyri, at gjaldføri er til staðar at reka felagið víðari. Um hetta ikki eydnast, vilja teir taka stig til at skipið verður selt.

Uppskotið frá stjórn felagsins er at gera eitt “turn-around” ella eina heilt nýggja byrjan, har felagið verður endurreist við 65 mió. kr.

Skuldi tað hent, at felagið má gevast, so verður eingin ferðafólkaflutningur sjóvegis við umheimin, umframt at farmaflutningurin gerst ótryggari og flutningskonseptið roll-on roll-off verður ikki meira. Hetta verður eitt stórt samfelagsligt og vinnuligt afturstig.

Fer landið inn undir hesum umstøðunum – tá eginpeningurin í stóran mun má metast at vera mistur – eigur ein fortreyt at vera, at partapeningurin verður munandi niðurskrivaður, og at landið veruliga tryggjar sær ávirkan.

Nýggja ætlanin hjá stjórn felagsins inniber, at felagið fer at umleggja raksturin og ferðaætlanirnar soleiðis:

• Summarsigling 2009: Hanstholm – Tórshavn – Hanstholm – Tórshavn – Seydisfjørður – Tórshavn - Hanstholm einaferð um vikuna.

• Heyst/vár sigling: Esbjerg – Tórshavn – Seydisfjørður – Tórshavn - Esbjerg einaferð um vikuna.

• Vetrarsigling: Esbjerg – Tórshavn – Esbjerg einaferð um vikuna.

Felagið metir konservativt, at ein slík umlegging við øktum og mistum inntøkum og sparingum betrar raksturin í 2009 við einum 62 mió. kr., soleiðis at úrslitið í 2009 kann gerast einar 23 mió. kr.

Høvuðsinnihaldið í uppskotinum

Landsstýrismaðurin fær heimild til at nýtekna partapening í P/F Smyril Line eftir teimum í hjáløgdu avtalum ásettu treytum, og eru høvuðspunktini í avtalunum hesi: 

1. Landið nýteknar partapening upp á 30 mió. kr. í P/F Smyril Line.

2. Framtak nýteknar partapening upp á 10 mió. kr. í P/F Smyril Line.

3. Íleggingargrunnurin hækkar sín part av láninum hjá juniorsamtakinum til P/F Smyril Line við 16 mió. kr.

4. Aðrir luttakarir í juniorsamtakinum hækka síni lán til P/F Smyril Line við tilsamans 10 mió. kr.

5. Verandi partapeningur í P/F Smyril Line verður niðurskrivaður við 70%.

6. Framtaksgrunnurin og TF-Holding konvertera teirra ábyrgdarlán til partapening til kurs 100 – 15 mió. kr. hvør.

7. Landið fær atkvøðurættin fyri tey partabrøvini í P/F Smyril Line, Framtaksgrunnurin fær frá umleggingini av ábyrgdarláninum.

8. Landið ger avtalu við Framtaksgrunnin, at landið velur meirilutan av nevndini.

Sundurgreinað ætlan

Á tingfundi 6. november 2008 las formaðurin skriv frá Heðin Zachariasen, Bjørn Kalsø, Tordi J. Niclasen, Katrin Dahl Jakobsen, Helga Abrahamsen, Bjarna Djurholm og Andrias Petersen, har heitt verður á tingformannin um at gera frávik í øllum tíðarfrestum, sambært  85 í tinskipanini, í viðgerðini av hesum løgtingsmáli og nr. 33/2008: Uppskot til løgtingslóg um at seta partapening í P/F Smyril Line. Samtykt 21-06.

1. viðgerð  6. november 2008. Málið beint í Fíggjarnevndina, sum tann 7. november 2008 legði fram soljóðandi

Álit 

Landsstýrið hevur lagt málið fram tann 6. november 2008, og eftir 1. viðgerð sama dag er tað beint Fíggjarnevndini.

Nevndin hevur viðgjørt málið á fundi 7. november 2008.

Undir viðgerðini hevur nevndin havt fund við stjórn og nevndarformann í P/f Smyril Line, umboð fyri føroysku høvuðsaktørarnar undir verandi viðurskiftum, Eik, Føroya Lívstrygging og Framtaksgrunn Føroya, umboð fyri Landsbanka Føroya, umboð fyri Kappingarráðið, stjóran á Hagstovuni, umboð fyri Faroe Ship, umboð fyri Samskip, umboð fyri Atlantsflog, umboð fyri Spf. Bána, stjóran í Vinnuhúsinum, saman við formonnunum fyri Havbúnaðarfelagið og Føroya Ráfiskakeyparafelag og umboði fyri innflytarar av vørum, við samskiparan í Samtak, landsstýrismannin í uttanlandsmálum, saman við Samvit, løgmann og landsstýrismenninar í fíggjarmálum og vinnumálum.

Nevndarskjølini eru hesi:

 Undir viðgerðini hevur nevndin býtt seg í 4 minnilutar.

Minnilutin (Anfinn Kallsberg, Eyðgunn Samuelsen og Bjørn Kalsø) ásannar, at støðan hjá Smyril Line er sera álvarsom. Um eingin ferðafólkaflutningur verður sjóvegis við umheimin, og farmaflutningurin lutvíst verður skerdur, fer hetta at hava sera negativar avleiðingar fyri samfelagið. Meirilutin vísir í hesum sambandi á skriv frá nevnd og stjórn í Smyril Line, dagfest 7. november 2008, har víst verður á, at um Smyril Line ikki fær  í minsta lagi 65 mió. kr. í nýggjum kapitali sum skjótast, fer P/f Smyril Line í gjaldsteðg 10. november, og verður Norrøna løgd í Bergen sunnudagin tann 9. november 2008.

Meirilutin ásannar somuleiðis, at Smyril Line er motorvegurin til og úr Føroyum, tá talan er um sjóvegis ferðafólkaflutning, eins og Atlantsflog er, tá talan er um loftvegis ferðafólkaflutning og hevur hetta havt sera stóran týdning í støðutakanini hjá nevndini.

Meirilutin leggur dent á, at Norrøna í sínum virksemi síðani 1982 hevur borið føroyska ferðavinnu og samfelagið sum heild framá. Vísandi til eyðsýnda týdningin av farleiðini, tekur meirilutin undir við at játta upp til 30 mió. kr. í partapeningi fyri  at tryggja, at Norrøna, eisini í framtíðini, verður ferðafólkaleið hjá føroyingum út í heim.

Við ætlaðu broytingunum í leiðsluni og nýggju virkisætlanini hjá felagnum væntar nevndin, at avlop fæst í raksturin, soleiðis at fíggjarviðurskiftini fáast í eina tryggja legu, so at tað ikki aftur verður neyðugt at koma til landskassan at fáa nýggjan innskotskapital. Hetta verður m.a. gjørt við eini umskipan gjøgnum sparingar, effektiviseringar og nýggjari ferðaskrá, har bert verður siglt, har eftirspurningurin er størstur.

Undir viðgerðini er komið fram, at ikki øllum flutningsfeløgum hevur staðið í boði at bjóða upp á farmakapasitetin umborð á Norrønu í sambandi við nýggju virkisætlanina. Meirilutin heldur, at rættast hevði verið, at Smyril Line gav øllum flutningsfeløgum javnbjóðis møguleika at bjóða upp á dekkið.

Meirilutin tekur ikki undir við sjónarmiðinum hjá Vinnuhúsinum um, at virksemið hjá Smyril Line hevur avmarkaðan týdning fyri flutning til og úr Føroyum. Víst verður í hesum sambandi til skriv frá Gistingarhús- og matstovueigarafelag Føroya, dagfest 7. november, har felagið undirstrikar, at tað er av alstórum týdningi fyri ferðavinnuna, at farleiðin ikki dettur niðurfyri.

Vísandi til skriv hjá Búskaparráðnum vil meirilutin gera vart við, at pástandurin um, at landskassin kemur at ábyrgdast fyri eitthvørt tap hjá Smyril Line í framtíðini, er faktuelt skeivur. Meirilutin hevur fingið hetta váttað av landsstýrismonnunum í vinnu- og fíggjarmálum og embætisfólkum teirra, vísandi til ásetingar í partafelagslógini, ið staðfesta, at parteigarar bert hefta við innskotnum peningi.

Hóast tað undir viðgerðini hava verið nógv sjónarmið, ið hava talað ímóti, at tað almenna fer inn og stuðlar, serliga tí partinum ið hevur við farmaflutning at gera, metir meirilutin vísandi til omanfyristandandi:

• at tað er rætt, at vit hava føroyskt felag, ið rekur ferðafólkaflutning á okkara øki,
• at stórur partur av okkara ferðaavinnu kann fara fyri skeyti, um virksemið hjá Smyril Line steðgar.
• at verður einki gjørt, verða menningarmøguleikarnir hjá vinnuni í Føroyum skerdir
• at tað fer at skaða umdømi okkara aðrastaðni, um ferðafólkasamband okkara verður niðurlagt ella fer á útlendskar hendur.

Við hesum viðmerkingunum tekur meirilutin undir við málinum, og mælir Løgtinginum til at samtykkja uppskotið.

Minnilutin (Magni Laksáfoss og Tordur Niclasen) førir fram, at minnilutin hevur lagt seg eftir at hava eina sakliga viðgerð av málinum og er farin inn í málið við opnum sinni.

Tað, sum hevur størstan týdning fyri viðgerðina hjá minnilutanum, hevur verið, um virksemið hjá felagnum Smyril-Line og skipinum Norrønu hevur avgerandi og vitalan týdning fyri samfelagið av einum slíkum karakteri, at tað kann metast at gera stóran og varandi samfelagsligan skaða, um virksemið ikki heldur fram.

Felagið hevur tvær høvuðsfunksjónir: Farmaflutning og ferðafólkaflutning.

Farmaflutningurin: Undir nevndarviðgerðini bleiv av nógvum ymiskum pørtum grundgivið fyri, at farmaflutningurin ikki vil nervast stórvegis, um siglingin ikki heldur fram, men at fleiri onnur feløg eru til reiðar at taka yvir farmasiglingina.

Grundgevingarnar vóru sakligar og væl grundaðar, og eingin grund tykist at vera fyri at halda, at farmaflutningurin hjá Norrønu “hevur avgerandi og vitalan týdning fyri samfelagið av einum slíkum karakteri, at tað kann metast at gera stóran og varandi samfelagsligan skaða, um virksemið ikki heldur fram.”

Ferðafólkaflutningurin: Undir nevndarviðgerðini vóru deildar meiningar um ávirkanina á ferðavinnuna. Summi grundgóvu fyri, at hetta fór at fáa negativar avleiðingar fyri vinnuna, meðan flestu mettu, at avleiðingarnar sum frá leið fóru at vera avmarkaðar, og at onnur feløg fóru at átaka sær uppgávuna, bæði sjóvegis og loftvegis.

Minnilutin metir, at eingin grund tykist at vera fyri at halda, at ferðafólkaflutningurin hjá Norrønu “hevur avgerandi og vitalan týdning fyri samfelagið av einum slíkum karakteri, at tað kann metast at gera stóran og varandi samfelagsligan skaða, um virksemið ikki heldur fram.”

Harumframt kom fram undir nevndarviðgerðini, at bæði vinnan, vinnufeløg, arbeiðarafeløg, búskaparráð og onnur sakkøn førdu fram sjónarmið so sum:

“Í Føroyum hava vit ringar royndir av at lata landskassan fara upp í vinnulívið við peningi. Tí er tað ilt at skilja, hví landsstýrið aftur vil royna tað. Tað stendur ógreitt fyri okkum, hví landsstýrið hevur ta fatan, at tað ikki kann latast marknaðarkreftunum at tryggja sjóvegis ferðslu til og úr Føroyum, sum ber seg fíggjarliga.”

Og eisini at:

“Í hesum føri er talan um privatar aktørar – partaeigarar, stjórn og fíggjarstovnar – sum vilja bjarga sínum aktivum við at appellera til ótta Løgtingsins um eina fyrigyklaða samfelagsliga katastrofu.”

Tað er tí áskoðan minnilutans, at tað er at fara inn á eina vandakós, um vit nú velja at seta pening í Smyril-Line.

At enda heldur minnilutin, at tað er undrunarvert, at hvørki verandi partaeigarar ella onnur í privatu vinnuni hava nokk álit á verkætlanini til, at tey eru sinnað at seta peningin í, sum Løgtingið nú verður biðið um at veita.

Minnilutin hevur ikki fingið vissu fyri, og hevur onga grund til at halda, at tørvur ikki verður á kapitali til felagið aftur innan lutfalsliga stutta tíð. Ábendingar, so sum minkandi ferðafólka- og farmaflutningur m.a. orsakað av fíggjarkreppuni úti í heimi og í Føroyum, kunnu lættliga leggja trýst á inntøkugrundarlagið hjá felagnum, soleiðis at tørvur aftur verður á innskotspeningi.

Samanumtikið tekur minnilutin ikki undir við uppskotinum hjá landsstýrinum, og mælir Løgtinginum frá at samtykkja uppskotið.

Harumframt hevur ein partur av minnilutanum (Tordur J. Niclasen) hesar viðmerkingar:

Til tað, ið ført verður fram, at Løgtingið við ikki at samtykkja uppskot landsstýrisins velur at lata Norønnu fara fyri bakka, er at siga, at adressan er skeiv. Bjargingaruppgávan hvílir á eigarunum av hesari fyritøku, og her er jú talan um vælkonsolideraðar stovnar, grunnar og fyritøkur, sum miðvíst velja at lata fyritøkuna fara av knóranum. Uppgávur Løgtingsins og løgtingsmanna eru, sum  øllum veljarum er kunnugt, heilt grundleggjandi aðrar.

Kring landið kenna bygdasamfeløg og einstaklingar sviðan av kreppuni, tó tykist landsstýrið ikki hoyra róp teirra og svarar áheitanum minnilutans um at veita hesum økjum hjálp og skipa miðvísar bjargingarætlanir við djúpastu tøgn. Hetta stendur í størstu andsøgn við tað ídni og tann skjótleika, landsstýrið leggur fyri dagin, so títt og knapt peningasterku fyritøkurnar aftan fyri Smyril Line senda teimum fundarboð og leggja fram fyri teir ynski um at brúka landskassan sum ein annan banka og løgtings- og landsstýrisfólk sum síni privatu tænastufólk.

Hevði landsstýrið frá byrjan av víst umbønini frá Smyril Line frá sær og ístaðin gjørt fyritøkuni greitt, at uppgáva politikarans er annað enn at dríva vinnulív, metir minnilutin, at hesir skjótt høvdu funnið aðrar natúrligar loysnir og leiðir at loyst trongstøðu felagsins- leiðir, sum munnu vera flestu teirra væl kendar. 

Minnilutin (Annita á Fríðriksmørk) hevur hesar viðmerkingar:

Landsstýrið hevur lagt fyri Løgtingið eitt uppskot um at bjarga partafelagnum Smyril Line við at tekna partapening fyri 30 milliónir krónur.

Málið er sera prinsipielt. Vit tosa um, at landið fer inn og gerst stórpartaeigari í einari ferðamanna- og flutningsfyritøku. Vit tosa um, at landið fer inn í beinleiðis kapping við verandi flutningsfeløg. Vit tosa um, at landið fer inn og gerst so stórur partaeigari, at landið so avgjørt ikki kann sita hendur í favn, um trupulleikar aftur eru um stutta tíð.

At tað almenna soleiðis fer inn og bjargar einum privatum partafelagi, sum er í fíggjarligum trupulleikum, er ein gongd, sum roynt hevur verið at komið burtur frá.

Hetta brýtur við nógv prinsipp. Hetta  sendir eitt sera óheppið signal út til vinnulívið, og minnir óunniliga nógv um ta almennu uppíblandan, sum áttatiárini vóru kend fyri.

At farleiðin millum Føroyar og umheimin er ótrúliga týdningarmikil, ivast eingin í. 

Men minnilutin heldur tað vera rætt, at ferðafólkaflutningurin og farmaflutningurin á hesi farleið eru á privatum hondum, um grundarlag er fyri tí. 

Leiðslan í partafelagnum hevur roynt at sannført politikararnar um, at felagið væl kann bera seg fíggjarliga, og átti tað at verið góð grundgeving fyri, at farleiðin kann bera seg uttan almenna uppíblandan.

At tað almenna óneyðugt leggur seg út í vinnulívið, kann fáa álvarsligar fylgjur fyri framtíðina hjá privata fyritakseminum í Føroyum. Landsstýrið sendir við hesum eitt greitt signal til vinnulívið um, at tað ikki er so vandamikið at gera váðamiklar íløgur – tað  almenna skal nokk taka um endan.

Ad hoc avgerðir

Undir nevndarviðgerðini kom fram, at Landsstýrið ikki hevur gjørt sær greitt, hvørt hetta fordømið eisini skal galda fyri aðrar fyritøkur, sum koma í somu støðu. Ei heldur hevur Landsstýrið greitt frá, hví tað heldur, at hendan farleiðin skal vera á almennum hondum. Heldur tykist fremsta endamálið vera at lofta einum privatum felagi, sum er í fíggjarligum trupulleikum.

Eigur landið at reka vinnufyritøkur?

Í einstøkum føri kann tað vera rætt, at landið tryggjar eina farleið. Men ein avgerð um, at landið tekur sjóvegisflutning undir sítt veingjabreiði sum ein part av almenna infrakervinum, er ein stór avgerð at taka, og kann á ongan hátt verða gjørd út frá fíggjarligu støðuni hjá einum privatum partafelagi – sum gjørt verður í hesum føri.

Tað er als einki, sum bendir á, at grundarlag ikki er fyri, at privat kunnu reka sjóvegis farleiðina millum Føroyar og útheimin. Tronga fíggjarstøðan hjá Smyril Line hevur í stóran mun sín uppruna í einari íløgu, ið ikki ber seg. Tað kann á ongan hátt vera ein almenn uppgáva at bjarga feløgum, sum hava gjørt skeivar ella ov dýrar íløgur, og tí ikki megna at fáa rakstur í felagið.

Verður rutan varðveitt við hesi ætlan landsstýrisins?

Tað metir minnilutin vera sera ivasamt.

Felagið hevur sera tunga lánsbyrðu at dragast við, eisini eftir umleggingina. Sum minnilutin skilir, er eingin óheft váðameting gjørd av nýggju ætlanini hjá felagnum, og tí er sera trupult at vita, um talan er um eina eingangs íløgu, ella um hetta bert er fyrsta umfar av fleiri, har felagið kemur til landið eftir pengum. Í øllum førum er vist, at tá landið er farið inn sum ein høvuðspartaeigari, situr landið eisini við einari høvuðsábyrgd, um so er, at felagið aftur kemur í fíggjarligar trupulleikar. Og tá kann ein ikki á nakran hátt rokna við, at privatir íleggjarar taka um endan.

Verandi privatir íleggjarar í Smyril Line hava greitt boðað frá, at teir ikki vilja seta fleiri pengar í felagið. Av teimum 66 milliónunum, ið ætlanin er at seta í, koma bert 10 milliónir frá Juniorsamtakinum, sum hevur 2. veðrætt í felagnum. Tað kann undra, at privatu íleggjararnir hava so lítlan áhuga at seta meira pening í felagið, um talan er um eina burðardygga ætlan. 

Allir privatir møguleikar ikki troyttir

Á nevndarfundinum kom greitt fram, at allir møguleikar fyri at varðveita felagið á privatum hondum ikki eru troyttir. Kappingarneytar førdu fram, at tey eru áhugað í bæði einum møguligum samstarvi og at keypa dekskappasitet á Norrønu. Feløgini hava ikki fingið hetta tilboð í sambandi við umleggingina. Sum skilst, er alivinnan heldur ikki  spurd, um hon vil seta pengar í felagið. Hetta hóast hon má metast at vera ein av teimum vinnunum, sum hevur størstan áhuga í at varðveita rutuna, og sum má metast at vera fíggjarliga væl fyri.

Vinnan og ráðgevar mæla frá

Ein stórur meiriluti av teimum, sum Vinnunevndin kallaði inn  til hoyringar, mæla staðiliga frá, at landsstýrið fer inn og bjargar Smyril Line. Millum hesi eru Vinnuhúsið, Havbúnaðarfelagið og fyrrverandi formaðurin í Búskaparráðnum, eins og Búskaparráðið í skrivligari frágreiðing eisini staðiliga mælir frá. Umboðið fyri Samtak vísti á, at millum fakfeløgini vóru eisini fleiri, sum mæla frá, og onnur, sum eru ivasom, meðan einstøk mæla til.

Felags fyri hesi omanfyrinevndu er, at tey eftirlýsa eina munandi betri upplýsing og gjøllari viðgerð av einum so prinsipiellum máli.

Samanumtikið metir minnilutin, at landsstýrið við hesum fer inn á ein vandamiklan loftingarpolitikk, sum uttan iva skapar fordømi. Eftir hetta verður sera torført hjá landsstýrinum at grundgeva fyri, hví aðrar privatar fyritøkur, sum hava sentralan leiklut í samfelagnum, ikki eisini skulu loftast, koma tær í gjaldføristrupulleikar.

Minnilutin mælir við hesum frá at taka undir við málinum.

Minnilutin (Tórbjørn Jacobsen) er av tí sannføring, at hóast skotbráið til at viðgera málið hevur verið alt ov stutt, bæði hjá politisku skipanini, og serliga øllum teimum, sum hava verið til hoyringar í málinum á felagsfundi hjá vinnu- og fíggjarnevndunum í ein heilan dag, so er úrslitið stórt sæð nøktandi, serliga viðvíkjandi upplýsingunum, nevndirnar hava fingið frá at kalla øllum áhugamálum í samfelagnum.

Harafturímóti hava hoyringarnar av løgmanni og landsstýrismonnum verið sera ørkymlandi, fyri ikki at siga ræðandi. Ein slutur fyri ein slatur, berur politiskur retorikkur, sum avdúkaði, at landsstýrið einki annað hevur gjørt í málinum enn at renna ørindir fyri eitt spert partafelag.

Eingin fíggjarlig vágameting er gjørd í Fíggjarmálaráðnum. Vinnumálaráðið hevur einki annað gjørt í málinum enn at renna aftan á subjektivum upplýsingum frá Pf. Smyril Line, og tá ið løgmaður eftir at vera spurdur, hvør generelli loftingarpolitikkurin nú var hjá sitandi samgongu, endurgav onkran hissini sølumann hjá Volkswagen í Týsklandi fyri at hava sagt eitthvørt positivt um skipið ”Norrønu”, tá skalv øll tann politiska argumentasjónin í sínum grundvølli, ja, kíkurin landsstýrið hevur blást í hesar seinastu dagarnar, brast og hvarv sum døgg fyri sól.

Málið er tvíbýtt og ógvuliga komplekst.

Í fyrsta lagi snýr málið seg um eina hugsjónarliga politiska meginreglu – eitt prinsipp. Í øðrum lagi snýr málið seg um, hvussu ferðamanna- og farmaflutningsviðurskiftini skulu skipast í einum oyggjalandi, har hetta sjálvandi er mál, sum er av størri týdningi, enn hjá londum á einum meginlandi.

Fíggjarnevndin skal í høvuðsheitum bara taka støðu til uppskotið hjá Fíggjarmálaráðnum, sum heitir á  Løgtingið um at játta tríati milliónir krónur, ið skulu konverterast úr landskassanum til nýteknaðan partapening í Pf. Smyril Line.

Sum skilst, er málið ikki bara bráðkomið hjá andstøðuni, sum ikki hoyrdi um tað fyrrenn á einum fundi í Vinnumálaráðnum fyri 2 døgum síðani, tí samsvarandi upplýsingum úr Vinnumálaráðnum fekk aðalstjórin har fyrstu ferð at vita um málið seinasta hósdag (30.10.08), tá ið hann fekk sendandi eina framløgu, sum Peter S. Holm hevði lagt fram fyri Niels Winther, deildarstjóra, og løgmann á fundi í Framtaksgrunninum sama kvøldið. Hesin kunnaði beinanvegin landsstýrismannin um, at hann var kunnaður um álvarsomu støðuna, og hesir báðir gjørdust síðani samdir um, at teir vildu fylgja gongdini neyvt, og at teir skuldu siga felagnum frá, at teir ynsktu at fáa somu neyvu kunning um støðuna sum Niels Winther og løgmaður.

 Dagin eftir (31.10.08) verður landsstýrismaðurin í fíggjarmálum kunnaður um støðuna hjá Pf. Smyril Line. Samskiftið millum ymsu partarnar í málinum hevur síðani verið hetta sambært aðalstjóranum í Vinnumálaráðnum:

30.10.08 ringdi eg til Hákun Djurhuus at siga frá okkara áhuga, og at vit ynsktu at verða kunnað. Seinni ringdi Peter Holm, og segði eg eisini honum frá okkara áhuga.

31.10.08 Peter Holm ringdi at siga frá, at Íleggingargrunnurin ikki var áhugaður at seta pening í felagið, og at hann skuldi hava fund við Føroyagrunnin seinni sama dag.

311008 gav eg Jóannes Ejdesgaard framløguna hjá Smyril Line í trúnaði.

31.10.08 tosaði eg við Gloriu Kalsø, sum segði, at Føroyagrunnurin ikki var áhugaður at seta pening í Smyril Line. Vit tosaðu um tað modellið til loysn, at partapeningurin varð niðurskrivaður til t.d. 15 ella 20%, at Framtaksgrunnurin og Tryggingarfelagið konverteraðu tvey ábyrgdarlán hjá teimum upp á hvør síni 15 mió. kr. til partapening, og at nýggjur peningur verður tilførdur felagnum antin sum lán, ábyrgdarlán ella partapeningur.

02.11.08 Fundur um Smyril Line.

Møtt: Marjun Hanusardóttir, Petur Alberg Lamhauge, Johan Dahl, Peter Holm, Rúni Poulsen, Terji Petersen, Kaj Leo Johannesen, Jørgen Niclasen, Jóannes Ejdesgaard og Arni Poulsen.

02.11.08 ringdi eg til Hákun Djurhuus og segði, at tað var lagt merki til, at hann ikki var við leiðsluni á fundi. Hann segði, at vit skuldu samskifta við stjóran, tí tað var litið upp í hansara hendur at umboða felagið.

03.11.08 Fundur við Framtaksgrunnin.

Møtt: Hans Jákup Mikkelsen, Gloria Kalsø, Niels Dann West, Johan Dahl, Sørin Pram Sørensen, Terji Petersen, Gloria Kalsø og Arni Poulsen.

03.11.08 Fundur um Smyril Line.

Møtt: Johan Dahl, Marjun Hanusardóttir, Jóannes Eidesgaard, Terji Petersen, Petur Alberg Lamhauge og Arni Poulsen (Jørgen Niclasen var á telefonini).

04.11.08 Fundur um Smyril Line.

Møttir: Kaj Leo Johannesen, Jørgen Niclasen, Johan Dahl, Jóannes Eidesgaard, Peter Holm og Arni Poulsen.

Avtalað var,ð at Peter Holm ger eitt model fyri niðurskriving av partapeninginum til nul og nýggjar pengar upp til 65 mió. kr., og Tryggingarfelagið og Framtak konvertera ábyrgdarlánini til partapening.

04.11.08 Fundur um Smyril Line.

Møttir: Kaj Leo Johannesen, Jóannes Eidesgaard, Johan Dahl, Petur Alberg Lamhauge og Arni Poulsen..

Tvey ymisk model frá Peter Holm fyri samanseting av partapeningi, niðurskriving og atkvøðurætti vórðu gjøgnumgingin.

04.11.08 Fundur um Smyril Line.

Møtt: Marjun Hanusardóttir, Jóannes Eidesgaard, Petur Alberg Lamhauge, Kaj Leo Johannesen, Jørgen Niclasen, Suni Schwartz Jacobsen, Bjarne Jørgensen, Rúni Poulsen, Bogi Bendtsen, Marner Jacobsen, Johan Dahl, Peter Holm og Arni Poulsen (Gunnar í Liða kom á fundin kl. 22).

Tosað varð um týdningin av Norrønu fyri samfelagið, privat og vinnuna. Komið varð fram til hesa loysnina:

                      Framtak                             10 mió. kr.

                      Landskassin                        30 –

                      Juniorbankarnir                 10 -                (Eik, Tryggingarfelagið og LÍV)

                      Íleggingargrunnurin           16 –

Samstundis verður partapeningurin niðurskrivaður, ábyrgdarlánini hjá Framtak og Tryggingarfelagnum umløgd til partapening, og landskassin fær atkvøðurættin fyri partabrøvini hjá Framtak frá umleggingini.

Málið snýr seg í fyrsta lagi um, at landsstýrið heitir á Løgtingið um at bjarga einum illa sperdum privatum partafelagi frá húsagangi.

Eftir tí, sum nevndin hevur fingið upplýst, so finnast eingir investorar við vágafúsum kapitali, sum hava álit á, at felagið kann halda fram, heldur ikki eftir nýggja modellinum hjá stjóranum, og skal felagið ikki gerast eitt trotabúgv, eru áneyðir fyri, at føroyski skattaborgarin verður tvingsilstikin sum partaeigari. Verandi eigarar hava slept felagnum, nevndin er meira ella minni apatisk og fráverandi, ímeðan ein týskur kreditorur hevur sett hvøssu eggina á líggjanum á barkakílan hjá felagnum.

Júst her stendur hin politiski og hugsjónarligi prinsippspurningurin, skal tað almenna fara inn í ein endurføddan loftingarpolitikk ella ikki. Síðani loftingarpolitikkurin og privatkommunisman, sum Finnbogi Ísakson, sáli, nevndi serliga føroyska blandingsbúskapin, skúraði alt oman av føroysku samfelagsskútuni, hevur verið roynt at hildið vatntætta skottinum millum almenna og privata geiran. Fleiri atsóknir eru gjørdar á skottið, men higartil hevur tað eydnast at hildið stand. Nú tykist tó vend at vera komin í, og nýggja ABC-samgongan mælir nú Løgtinginum at venda frá frælsu marknaðarkreftunum til sama blandingsplanbúskapin, sum var atvoldin til kreppuna í 1992. Hesum tekur minnilutin als ikki undir við.

Tað tykist, sum felagið í fyrsta umfari var heppið, tá ið tað leyp á múrarnar í Tinganesi. Einasti vágafúsi investor í øllum heiminum sat í Vinnumálaráðnum, og tá ið hesin fekk javnaðaroddvitan í Fíggjarmálaráðnum at standa við sína øksl, var fyrsta stigið tikið til, at endurtaka somu royndina, sum máttmikli kapitalurin í Vesturheiminum hevur gjørt hesi seinastu árini, og sum í seinastuni er vorðið til eina heimsumfatandi kreppu, ið hevur havt serliga álvarsligar avleiðingar við sær m.a. í Íslandi og í USA. Máttmiklu kapitaláhugamálini hava lagt trýst á og tikið kvørkratak um politisku skipanirnar og konvertera privata skuld inn í almenna geiran. Hava neyðtikið statskassarnar. Brøðratjóðin í útnorðri er við at bløða út av hesum atsóknum, og tað er ógvuliga symptomatiskt, eisini fyri aktuella málið, at Kaupthing bankin gjørdist ímyndin av íslendska statsbankarottinum.

Hetta er revolvarapolitikkur við lít. Við ongum skotbrái ætla landsstýrið og partafelagið Smyril Line at knúsa skottið ímillum almenna og privata geiran, í fyrstu atløgu fyri at verja áhugamálini hjá einum týskum banka, sum er fyrsti veðrættarhavari, og sum ikki er í nøkrum vanda fyri at missa pening, sjálvt um skipið “Norrøna” skuldi verið selt í einum fútarætti.

Spurningurin er so bara, um Løgtingið er ført fyri at standa ímóti trýstinum. Tí, sum onkur hevur sagt, hetta er bara fyrsta kavablakið í einum skriðulopi, sum landskassin ikki kemur at standa undir. Veruliga støðan hjá landsins kassa er nevniliga á ongan hátt so munadygg, at hesin er førur fyri at standa fyri øðrum hóttafalli enn tí, sum nú sær út til at raka tann almenna geiran einsamallan. Høvdu einskiljingaravkastið og likviditeturin frá lánsbrøvum og lánið til íslendingar og hendan seinasta ætlaða slangan í landskassan verið tikin úr kassanum í dag, hevði hann í grundini verið insolventur, ella so sperdur, at trupult hevði verið at hildið neyðuga samfelagsrakstrinum gangandi.

Landsstýrið er eftir øllum sólarmerkjum sannført um, at marknaðarkreftirnar ikki megna at vera stjórnandi amboðið í føroyskum vinnulívi. Tí skal skattgjaldarin enn einaferð spennast fyri áhugamálini hjá kapitalinum. Hetta er sjálvandi ein politisk støða at hava, men hon treytar sjálvandi, at man hevur knæsett eitt nýtt prinsipp, har meginparturin av einum nú illa sperdum føroyskum vinnulívi, samsvarandi nýggjari siðvenju, hevur fingið frælsar ræsur at konvertera sína skuld inn í hin almenna kassan.

Minnilutin er av tí sannføring, at marknaðarkreftirnar til eina og hvørja tíð megna at laga flutningskapasitet til tann tørv, sum er til á øllum farleiðum. Investorar og flutningsfeløg hava undir øllum umstøðum størri ráksnúni enn politiska skipanin til at vita, hvussu hesi viðurskifti skulu skipast til frægasta gagn fyri allar partar. Hetta hevur søgan víst okkum. Alternativið er sovjetiskur og órasjonellur planbúskapur, sum nú er politiska endamálið hjá eini nýskipaðari borgarligari samgongu í Føroyum.

Er hugurin óboyggjandi hjá landsstýrinum at oysa upp úr landskassanum yvir í privata geiran, so kundi alternativið verið, um gjaldføri er megintrupulleikin, at veitt felagnum eitt lán, sum eigararnir veðhildu fyri, uppaftur alternativari, at veita felagnum eina gávu á somu upphædd, soleiðis at skaðin var minimeraður til tær 30 milliónirnar, sum talan er um. Einaferð fyri allar.

Verður hildið, at tað er ein almenn uppgáva at tryggja flutningin, sum hevur verið á júst hesi leiðini, hesi seinastu árini, so er tað eitt heilt annað mál. Tá er tað ein hugsjónarligur og politiskur spurningur um at tryggja eitt undirstøðukervi, sum er alneyðugt fyri tað føroyska samfelagið og tess borgarar. Fæst semja um hetta, so eru einastu ráðini, at politiska skipanin kemur til sáttar um, at skipa eitt landsreiðarí, sum átekur sær hesa uppgávuna.

At grýta perlur fyri svín, uttan at blunka at grýta skattaborgaranna fæ í úlvsins kjaft, fyri ikki at siga á bláman, sum gjørt verður, um uppskotið hjá landsstýrinum verður samtykt, er ringasti búskaparligi ørskapur, síðani vit fótaðu okkum aftur eftir kreppuna fyrst í nítiárunum.

Tí mælir minnilutin staðiliga frá, at Løgtingið endurstovnar blandingsbúskapin, ella rættari planbúskapin, sum kollrendi samfelagið, og var atvoldin til lutfalsliga ringastu kreppu, sum nakað land í heiminum hevur strítt seg ígjøgnum nakrantíð.

Við hesum tekur minnilutin ikki undir við málinum og mælir Løgtinginum frá at samtykkja uppskotið.

2. viðgerð 7. november 2008. Uppskotið samtykt 15-1-14. Uppskotið fer soleiðis samtykt til 3. viðgerð.

3. viðgerð 7. november 2008. Uppskotið, sum samtykt við 2. viðgerð, endaliga samtykt 16-0-14. Málið avgreitt.