S-7 Fyrispurningur til Hans Paula Strųm, landsstżrismann, višvķkjandi rįšgevandi toymi fyri kvinnur 

Įr 2007, mikudagin 12. september, bošaši formašurin frį omanfyri nevnda fyrispurningi frį Heidi Petersen, lųgtingsmanni, sum var soljóšandi:

Fyrispurningur   

1. Hvussu gongur viš frįbošaša arbeišnum at skipa eitt rįšgevandi toymi fyri kvinnur?
2. Nęr ętlar lansstżrismašurin at seta lovaša tilbošiš um rįšgeving til ungar gentur, kvinnur, barnakonur og stakar uppihaldarar ķ verk?
3. Hvussu fer henda rįšgeving at virka og undir hvųrjum formi?
4. Ętlar landsstżrismašurin, at lovaša tilbošiš skal gerast ķ samstarvi viš ašrar rįšgevingar/onnur stušulstilboš, ella veršur hetta sjįlvstųšug eind?
5. Hvar er ętlanin, at slķk rįšgeving skal hoyra til, kommunulęknaskipanina, Nęrverkiš, Almannastovuna ella okkurt heilt annaš, og hvųrji fakfólk er ętlanin skulu vera umbošaš ķ rįšgevandi toyminum?
6. Hvussu nógva fķggjarorku krevur slķk rįšgeving fyri at vera munagóš, og kunnu vit hava įlit į, at landsstżrismašurin nś fer at gjųgnumfųra lovašu tęnastuna til borgaran?

Višmerkingar:

Longu ķ lųgmansrųšuni ķ 2005 var frįbošaš ķ tinginum, at fariš var undir arbeišiš at skipa eitt rįšgevandi toymi. 

Lųgmašur sigur, at uppgįvan hjį toyminum veršur at upplżsa ungar gentur og kvinnur um fyribyrging, rįšgeva um fosturtųku og at stušla barnakonum og stųkam uppihaldarum, iš liva undir truplum višurskiftum. Toymiš skal veita teimum neutrala og holla rįšgeving ķ ivaspurningum av m.a. heilsuligum, sįlarligum og įtrśnarligum slagi, so at tęr verša betur fųrar fyri at taka egna avgerš.

Vķst veršur į, at rįšgevingin er ętlaš sum eitt tilboš til kvinnur. Dentur veršur lagdur į, at kvinnurnar sjįlvar rįša fyri, um tęr taka av hesum tilboši ella ikki, eins og tęr sjįlvar gera av, hvųnn ella hvųrjar rįšgevar ķ toyminum tęr vilja tosa viš. Rįšgevingin skal vera ókeypis og anonym, og hon skal ikki koma ķ stašin fyri, men heldur vera eitt ķskoyti til ta rįšgeving, sum taš almenna longu veitir.

Ķ lųgmansrųšuni fyri 2006 veršur hetta eisini tikiš fram sum eitt mįl, politiskur vilji er fyri at fremja. Har veršur sagt:  “at ętlanin er at skipa eitt rįšgevandi toymi fyri kvinnur. Hugsanin er, at henda rįšgeving skal fevna um upplżsing um fyribyrging, vištalu viš kvinnur, iš umhugsa ella hava fingiš fosturtųku, og rįšgeving til barnakonur og stakar uppihaldarar, iš liva undir truplum višurskiftum og hava tųrv į serligum stušli.”

Og mķn sann er hetta endurtikiš ķ lųgmansrųšuni fyri 2007 viš sama oršaljóši sum ķ 2006.

5. oktober 2006 er landsstżrismašurin ķ Almanna- og heilsumįlum ķ blųšunum og greišir frį, at 500 t. kr. skulu nżtast til endamįliš ķ 2007, og at hetta skal ųkjast til 1 mió. kr. longu ķ 2008, sum eitt mįl, sum hann longu hevur avgreitt.

Men so var ikki, į fķggjarlógaruppskotinum fyri 2007 vóru 450 t. kr. avsettar, men eingin peningur brśktur.

Annars eru į fķggjarlógini ymsar stušulsjįttanir, har skipaš veršur fyri m.ų. rįšgeving. Har er Kreppumišstųšin, sum fęr 950 t. kr. um įriš og  stušul til felagsskapir, iš virka fyri insestofrum, sum fįa 200 t. kr. um įriš. Havi fųrt fram ķ tinginum, um ein rįšgeving fyri kvinnur skal fįast at virka nųktandi, og fyri betur at kunna gagnnżta avmarkašu fķggjarorkuna, um taš hevši veriš skilagott at fingiš samstarv ķ lag millum Kreppumišstųš, rįšgeving til insestoffur og kvinnu rįšgevingina.

Hyggja vit eftir uppgįvuni hjį Kreppumišstųšini, stendur ķ fķggjarlógini, at Kreppumišstųšin veitir kvinnum, iš hava veriš fyri haršskapi, innivist, og gevur teimum sosiala, lųgfrųšiliga og sįlarliga hjįlp og vegleišing. Į Kreppumišstųšini arbeiša 2 starvsfólk. Harumframt arbeišir eitt starvsfólk 25 tķmar um vikuna fyri at gera umstųšurnar betri hjį bųrnunum, iš koma at gista į mišstųšini.

So sjįlvt um uppgįvurnar hjį Kreppumišstųšini, rįšgevingini til insestoffur og rįšgevandi toyminum fyri kvinnur eru ymiskar, eru  fakfólkini, teimum tųrvar, tey somu, eitt nś sosialrįšgevi, lųgfrųšingur, lękni og sįlarfrųšingur, umframt onnur fakfólk.

So ętlan mķn viš fyrispurninginum er at varpa ljós į mįliš um rįšgevandi toymi fyri kvinnur og skapa oršaskifti ķ tķ vón, at mįliš veršur framt.

Į tingfundi 13. september 2007 varš uttan atkvųšugreišslu samtykt, at fyrispurningurin skal svarast

 

Į tingfundi 4. desember 2007 svaraši Hans Pauli Strųm, landsstżrismašur, fyrispurninginum soleišis

Svar:

Viš taš at spurningarnir eru so nęr tengdir hvųr at ųšrum, havi eg gjųrt av at svara teimum undir einum. Sum eg fari at greiša frį her, gongur arbeišiš viš at skipa eina rįšgeving vęl. Arbeišiš er nś komiš so vęl įleišis, at rįšgevingin eftir ętlan letur upp mikudagin 31. oktober 2007.

Navn

Rįšgevingin fer at eita “Sjįlvhjįlpin”. Navniš er vęlvalt, tķ taš į ein sera beinraknan hįtt signalerar endamįliš viš rįšgevingini, sum er hjįlp til sjįlvhjįlp.

Endamįl viš Sjįlvhjįlpini

Endamįliš hjį Sjįlvhjįlpini er, at veita m.a. upplżsing til ung og vaksin um fyribyrging, stakar uppihaldarar og pųr, iš liva undir truplum višurskiftum og hava tųrv į vegleišing, rįšgeving til kvinnur, iš umhugsa fosturtųku, samrųšu viš kvinnur, iš hava fingiš fosturtųku og rįšgeving til barnakonur. Sjįlvhjįlpin skal veita mįlbólkinum neutrala og holla fakliga rįšgeving, og endamįliš viš rįšgevingini er at veita hjįlp til sjįlvhjįlp. Rįšgevingin frį Sjįlvhjįlpini er ętlaš sum eitt tilboš, og skal hon verša ókeypis og anonym. Dentur veršur lagdur į, at tey, sum eru ķ mįlbólkinum, sjįlvi kunnu velja, um tey  taka av hesum tilboši ella ikki, og hvųnn part av hesum tilboši tey  velja, t.v.s. um tey ynskja at tosa viš ein ella fleiri av rįšgevunum ķ Sjįlvhjįlpini.

Upplatingartķšir

Taš hevur stóran tżdning, at taš er lętt og ómakaleyst hjį mįlbólkinum at sųkja sęr rįšgeving frį Sjįlvhjįlpini, og dentur hevur veriš lagdur į, at ųll skulu hava mųguleika fyri at brśka hetta tilboš – hvar ķ landinum tey bśgva. Viš stųši ķ hesum er gjųrt av, at mįlbólkurin skal kunna venda sęr til Sjįlvhjįlpina umvegis telefon, teldupost og viš at koma ķ vištaluhųlini hjį hjįlpini. Sjįlvhjįlpin fer at hava opiš 22 tķmar um vikuna. Mįnadag til frķggjadag veršur telefontķš frį kl. 12:00 – 16:00. Ein dag um vikuna fer Sjįlvhjįlpin at hava opiš, so mįlbólkurin fęr mųguleika fyri  persónligari vištalu ķ vištaluhųlunum hjį Sjįlvhjįlpini. Opiš veršur hvųnn mikudag frį kl. 16:00 – 18:00. Viš at hava hesa upplatingartķšina kunnu stakir uppihaldarar koma ķ rįšgevingina (og hava bųrnini viš um tųrvur er į hesum). Um upplatingartķšin er seinni į kvųldi, er taš truplari hjį stųkum uppihaldarum at mųta, tķ so skulu tey fįa onkran at ansa bųrnunum, mešan tey eru ķ vištaluni ķ Sjįlvhjįlpini.  Avtala er gjųrd viš Ręttarhjįlpina um vištaluhųlir. Hetta hevur viš sęr, at Sjįlvhjįlpin fer at hśsast ķ hųlunum hjį Ręttarhjįlpini, t.e. ķ Kristnastovu, Gongin 20, Tórshavn. Harumframt er Sjįlvhjįlpin ķ holt viš at śtvega sęr eina heimasķšu, har mįlbólkurin antin kann sųkja sęr rįšgeving ella venda sęr til Sjįlvhjįlpina umvegis teldupost.

Starvsfólk

Tį Sjįlvhjįlpin fer til verka, veršur hon ķ fyrstu atlųgu mannaš viš einum samskipara og einum toymi viš fżra rįšgevum. Samskiparin hevur yvirskipašu įbyrgdina av virkseminum ķ Sjįlvhjįlpini og skal samskipa arbeišiš,  t.v.s. seta og siga śr starvi rįšgevarar, roknskap, gera hagtalsyvirlit, įrsfrįgreišing, samskifta viš viškomandi partar o.s.fr. Samskiparin skal somuleišis vera ķ Sjįlvhjįlpini ķ upplatingartķšini. Rįšgevarnir skulu veita mįlbólkinum holla, neutrala og fakliga rįšgeving. Tvųrfakligt samstarv er tżdningarmikiš ķ eini slķkari rįšgeving, og tķ veršur dentur lagdur į, at toymiš viš rįšgevum veršur mannaš viš fżra fakfólkum. Avtalur eru gjųrdar viš ein sosialrįšgeva, ein sįlarfrųšing, ein kynslķvfrųšing og ein gudfrųšing. Rįšgevarnir koma at starvast ķ Sjįlvhjįlpini eftir eini vaktarskipan og annars eftir tųrvi. Um taš vķsir seg, at višskiftafólk hava tųrv į rįšgeving frį ųšrum fakfólkum, kann samskiparin gera avtalur viš hesi. Ķ sambandi viš tęr regluligu eftirmetingarnar av Sjįlvhjįlpini fara eisini at verša gjųrdar eftirmetingar av starvsfólkatųrvinum, og stųša fer tį at verša tikin til, um hópurin skal broytast ella vķškast og viš hvųrjum fakbólkum. Starvsfólkini ķ Sjįlvhjįlpini verša lųnt.

Tųrvs- og eftirmetingar

Sjįlvhjįlpin er eitt nżtt slag av rįšgeving, sum ikki hevur veriš roynt  ķ Fųroyum įšur. Av tķ at hetta er eitt nżtt tiltak, kenna vit ikki tann ķtųkiliga tųrvin į hesum slagnum av rįšgeving. Av hesi somu orsųk hava spurningarnir, sum snśgva seg um, hvussu rįšgevingin skal skipast, hvųrjir fakbólkar skulu starvast ķ rįšgevingini og upplatingartķšir, veriš nógv umrųddir. Avgjųrt er, at fyrstu uml. tvey įrini hjį Sjįlvhjįlpini eru ein royndartķš. Ķ hesi royndartķšini er ętlanin at hava regluligar eftirmetingar. Endamįliš viš teimum regluligu eftirmetingunum er at tillaga tey tilbošini, sum Sjįlvhjįlpin kann veita, til tųrvin į rįšgeving. Tį tey uml. tvey įrini eru farin, er ętlanin at gera eina samlaša eftirmeting av virkseminum hjį Sjįlvhjįlpini. Ķ sambandi viš hesa eftirmeting veršur neyšugt at taka stųšu til, hvųrt rįšgevingin skal halda fram ķ verandi lķki, hvųrt tilbošini frį rįšgevingini eiga at vķškast, so tey t.d. fevna um fleiri fakbólkar og sjįlvhjįlparbólkar, vķškašar upplatingartķšir, ella um rįšgevingin eigur at lata aftur, um taš vķsir seg, at tųrvur ikki er į henni.

Umsiting

Til tess at fįa sett ķ verk tilbošiš um eina rįšgeving nś ķ heyst, setti Almanna- og heilsumįlarįšiš seg ķ samband viš Kvinnuhśsiš, um hvussu hetta ķtųkiliga kundi skipast. Śrslitiš varš, at Kvinnuhśsgrunnurin skal umsita og hava įbyrgdina av rįšgevingini. Viš stųši ķ hesum eru vištųkurnar fyri Kvinnuhśsgrunnin broyttar samsvarandi. Višvķkjandi fķgging av Sjįlvhjįlpini er avgjųrt at nżta sama leist, sum veršur nżttur ķ sambandi viš jįttanina til Kreppumišstųšina. Hetta hevur viš sęr, at jįttanin til Sjįlvhjįlpina veršur ein stušulsjįttan, sum veršur latin Kvinnuhśsgrunninum. Arbeitt veršur ķ lųtuni viš at orša vištųkurnar fyri Sjįlvhjįlpina, og skal Almanna- og heilsumįlarįšiš góškenna tęr.

Fķgging

Av tķ at vit sum sagt ikki kenna tųrvin į hesum slagnum į rįšgeving, er taš heldur torfųrt at meta um, hvųr fķggjarorka er neyšug hjį Sjįlvhjįlpini. Men taš er eyšsżnt, at ein munagóš rįšgeving eisini hevur tųrv į eini nųktandi fķggjarligari jįttan. Į fķggjarlógini fyri 2007 eru jįttašar 450 tkr. til endamįliš. Henda upphędd veršur nżtt partvķst til stovningarśtreišslur og partvķst til at lųna starvsfólkunum ķ Sjįlvhjįlpini. Į fķggjarlógaruppskotinum fyri 2008 eru settar 750 tkr. av til endamįliš. Fyri ein part fer henda upphędd at verša nżtt til lųnir til starvsfólk og partvķst til ašrar śtreišslur, sum eru tengdar at eini slķkari rįšgeving. Viš taš at Sjįlvhjįlpin fer at verša eftirmett regluliga, fara vit at fįa at vita, hvųnn tųrv borgarar hava į hesi rįšgeving, og viš stųši ķ hesi vitan fer at bera til at meta um, hvųrt tann įsetta fķggjarliga jįttanin er nųktandi soleišis, at Sjįlvhjįlpin kann rųkka sķnum endamįli, ella um jįttanin eigur at broytast.
 

Mįliš avgreitt