8 Uppskot til  samtyktar um lķvfrųšiligt margfeldi

A. Upprunauppskot
B. 1. višgerš
C. Oršaskifti viš 1. višgerš
D. Įlit
E. 2. višgerš
F. Oršaskifti viš 2. višgerš

Įr 2006, 15. august, legši Hergeir Nielsen, vegna Tjóšveldisflokkin fram soljóšandi

Uppskot

 

til

 

samtyktar um lķvfrųšiligt margfeldi

 

 

Lųgtingiš heitir į landsstżriš um beinanvegin at taka stig til at lżsa margfelda lķviš ķ fųroysku nįttśruni, soleišis at altjóša sįttmįlin um lķvfrųšiligt margfeldi frį 1993 veršur hildin.

Višmerkingar:
Altjóša sįttmįlabundnar skyldur at verja nįttśruna og at tryggja fyrisitingarligar, skilagóšar og vęlgrundašar avgeršir nįttśruni višvķkjandi hvķla į Fųroyum.

 Ķ 1993 samtykti Lųgtingiš sįttmįlan um lķvfųšiligt margfeldi. Sįttmįlin er sera vķšfevndur. Nógvar įsetingar eru ķ honum, og ein teirra er 2010 mįliš um at stųšga afturgongdini av lķvfrųšiligum margfeldi.
 
Innlendismįlarįšiš hevur ikki gloymt hesa avtalu, tķ so seint sum ķ 2004 skrivaši Innlendismįlarįšiš “Miljųhandlingsplan 2005-2008” saman viš ųšrum Noršurlondum.

Har stendur:
“Det nordiske samarbejde skal indrettes på en sådan måde, at den negative udvikling, når det gęlder tab af arter og bestande inklusive deres levesteder, stoppes med det formål, at tabet af biologisk mangfoldighed standses senest i 2010”
og
“Arbejdet med at standse tabet af biologisk mangfoldighed senest i år 2010 vil have hųj prioritet”.

Lķvfrųšingar ķ Fųroyum halda gongdina ķ nįttśruni sum heild vera sera negativa, og at ongar veruligar kanningar verša gjųrdar, sum lżsa hesa afturgongd, ella hvat gerast skal fyri at stųšga henni.

Ķ Fųroyum vita vit m.a.:

-         at 74 plantuslųg og 54 fuglaslųg eru mųgulig evni til at koma į ein reyšlista fyri Fųroyar,
at reyš vįrhagasólja, leggstutt fransagras og lyngjavni eru śtdeyš ķ Fųroyum,
at hiplingur og skógspurvur, hvķtravnur og havųrn eru horvin,
men at
blįdśgvan ķ Fųroyum veršur roknaš sum rein (ikki kynblandaš) dśgva, og
at 90% av heimsbśfjųldini av Drunnhvķta er ķ Nolsoy.
Hesar og ašrar sermerktar reinar fųroyskar stovnar er okkum sera umrįšandi at verja.

Umframt altjóša skyldur, so hevur Innlendismįlarįšiš eina fyrisitingarliga skyldu til at rųkja nįttśruna so vęl sum gjųrligt.

Fųroyska samfelagiš, iš burturav livir av tķ, sum nįttśran kastar av sęr, įtti at veriš undangonguland į hesum ųki.

Tķverri eru tżšiligar įbendingar um, at einki rųkist fyri, at vit ķ heila tikiš ętla okkum at halda altjóša skyldur okkara į hesum ųki. Taš tekur fleiri įr at savna neyšuga vitan hesum višvķkjandi, og einki rųkist fyri, at fakligur fųrleiki veršur settur av til hetta arbeišiš.

 

Nįttśrugripasavniš fekk jįttan frį Innlendismįlarįšnum ķ fleiri įr til at savna inn viškomandi taltilfar, men ķ 2006 stųšgaši Innlendismįlarįšiš hesi jįttan, og er taš neyšuga fyrireikandi arbeišiš tķ stųšgaš.

 

Ķ 2002  vóru 165.000,- kr. jįttašar til forkanningar til at fara undir at skrįseta lķvfrųšiliga margfeldiš ķ Fųroyum

 

Frį 2003-2005 varš arbeitt viš fylgjandi trimum punktum:

 

  1. Menning av dįtustovni og GIS-skipan og harumframt skrįseting av nżggjum dįtum.

 

  1. Planlegging og feltarbeiši og  royndarfeltarbeiši av fįum śrvaldum slųgum ķ sambandi viš framleišslu av reyšlista fyri plantur og fuglar.

 

  1. Framleišsla av fyribils reyšlistum śt frį verandi innsavningum hjį Nįttśrugripasavninum.

 

Ķ 2003 vóršu 320.000 kr. jįttašar, ķ 2004 vóršu 444.000 kr. jįttašar og ķ 2005 vóršu 350.000 kr. jįttašar, mešan sųkt varš um 528.000 kr.

Ķ 2006 varš als eingin jįttan latin til hetta sįttmįlabundna arbeišiš.                                                                                                                 

Ein munnligur fyrispurningur į tingi til landsstżrismannin ķ innlendismįlum varpaši ljós į mįliš ķ aprķl 2006.

 

Višgingiš varš, at taš gekk alt ov seint og var ein spurningur um fķgging. Taš tekur fakkunnleikanum fleiri įr at lżsa mįliš og stašfesta, hvussu stųšan er, og tįstani kann farast undir at stašfesta afturgongdir.

 

Hóast hesa nišurstųšu so loyvdi landsstżrismašurin sęr at ivast ķ, um stųšan var so hęttislig, sum frįsagt varš.

Umrįšandi er, at Lųgtingiš fęr at vita frį landsstżrismanninum, um hann góštekur, at stųšan er so hęttislig, sum lżst er frammanfyri, men kortini ikki heldur taš standa so illa til, ella hann ikki góštekur, at stųšan er so, sum frį er sagt, men hevur eina ašra meting sjįlvur.

Sįttmįlin um Lķvfrųšiligt Margfeldi, sum er góškendur av Lųgtinginum, įleggur eitt mišvķst arbeiši til at kenna nįttśruna ķ teimum einstųku londunum.

Vit eru eftirbįtur ķ mun til ES, londini rundan um okkum og samstarvsfelagar okkara ķ grannalondunum.

Krųvini gerast fleiri og avleišingarnar av ikki at fylgja teimum gerast meira ķtųkiligar. Hvųrt įr, har vit bķša viš at jįtta pening, elvir til, at ųll tey komandi įrini gerast nógv dżrari.

Hóast sera lķtil, er fųroyska nįttśran sera illa lżst. Tey flestu plantu- og djóraslųgini, sum vit kenna ķ Fųroyum, stava frį einaferšs kanningum, sum śtlendingar hava gjųrt. Sostatt hava nógvar verkętlanir ikki lagt nakran kunnleika eftir sęr, einans eina uppteljing av slųgum.

Landsstżrismašurin ķ innlendismįlum bķšar eftir nżggju nįttśru-, umhvųrvis-, og lendisumsitingini, men henda nżggja fyrisiting fęr tķverri ikki virkaš uttan neyšugt hagtalstilfar.

Umsitingin skal gera lógir og kunngeršir viš stųši ķ hollari rįšgeving um fųroysku nįttśruna. Uttan hesa vitan fęst eingin tķlķk rįšgeving, og tį veršur ofta hugt eftir, hvussu gjųrt veršur ašrastašni, og tį serliga ķ Danmark.

Veršur henda leišin troytt, fįa vit lógir og kunngeršir, sum ikki kunnu brśkast til at umsita fųroyska nįttśru eftir.

Umsitingin kemur m.a.at taka stųšu til, um loyvi skulu gevast til inntriv av ųllum mųguligum slag. Sum er, verša loyvi givin uttan nęrri vitan um, hvųr nįttśra hvųrvur.

Veršur hetta broytt, so at taš įliggur byggiharranum at vķsa į, hvųr nįttśra hvųrvur, ber til viš stųši ķ hesi vitan at siga nakaš um, hvat hetta inntriviš kemur at merkja fyri fųroyska nįttśru sum heild.

Eitt nś tekur Yvirfrišingarnevndin stųšu til ųll stųrri byggimįl, men eftir bestu sannfųring kunnu nišurstųšurnar hjį Yvirfrišingarnevndini ikki brśkast til nakaš ķ nįttśrufrųšiligum hųpi. Tęr byggja į persónligar metingar, sum einki fakligt stųši hava ķ nįttśrufrųšiligum kanningum.

Umframt nógva beinleišis gransking, sum henda jįttan fųrir viš sęr, vķsa dįtur sum tęr, sum fįast viš arbeiši sum hesum, seg altķš at avdśka nżggja vitan um samanhangir ķ nįttśruni og loysa upp fyri nżggjum granskingarmųguleikum.

Ofta hevur monitering (įhaldandi innsavnan av dįtum) ikki veriš roknaš sum gransking, men hetta broytist. Vit sķggja fleiri og fleiri dųmi um, at dįtur, sum hava veriš innsavnašar viš onkrum einfųldum eygleišingarendamįli, vķsa seg at vera sera įhugaverdar vķsindaliga.

Ongastašni į jųršini er taš so heitt so noršarlaga sum um okkara leišir. Nś vešurlagsbroyingar eru farnar at gera um seg, kemur hetta at įvirka nįttśruna.

Bara viš at savna data nś ber til at samanlķkna og granska ķ hesum um 10 įr. Fyri 100 įrum sķšani hugsaši eingin um globala hitan, men nś veršur granskaš ófųrt ķ einfųldum gomlum vešurmįtingum o.s.fr.

Fųroyska nįttśran er heilt serstaka vęk egnaš, tį taš kemur til nįttśrugransking. Ķ Fųroyum hava vit eina "lķtla", einfalda, avmarkaša nįttśru, sum ger, at vit sera lętt kunnu kenna sera nógvar faktorar.

Męlt veršur til at jįtta 1 mió.kr., soleišis at ein plantu- og ein djórafrųšingur verša settir at arbeiša viš ųllum teimum uppgįvum, sum liggja į lįni.

Ein orsųkin til, at landsstżriš ikki megnar at rųkja hesar sįttmįlabundnu skyldur sķnar,  er, at nįttśruųkiš hoyrir undir Innlendismįlarįšiš, mešan Nįttśrugripasavniš hoyrir undir Mentamįlarįšiš.

Innlendismįlarįšiš hevur altjóša sįttmįlar um nįttśru so sum lķvfųšiligt margfeldi (biodiversitetsįttmįlan) sum mįlsųki, og teirra trupulleiki er, at teir vilja ikki gjalda til eitt mįl, sum ikki veršur roknaš undir teirra umsiting.

Brįšneyšugt er tķ, at Lųgtingiš tekur um endan og fęr hesi višurskifti ķ ręttlag. Roknaš veršur viš, at 1 mió.kr. įrliga til Nįttśrugripasavniš er nóg mikiš til at fįa verkętlanina Lķvfrųšiligt Margfeldi lagda ķ fasta legu.

Hjįlųgd skjųl:

Skjal 1: Reyšlisti. Nįttśrulżsing - lendi og slųg. Fųroya Nįttśrugripasavn.

Skjal 2: Yvirlit yvir sjįldsom plantu- og fuglaslųg, iš eru ķ vanda fyri at doyggja śt, um fyrilit ikki veršur havt. Fųroya Nįttśrugripasavn, 2005.

1. višgerš 28. september 2006. Mįliš beint ķ ręttarnevndina, sum tann 7. november 2006 legši fram soljóšandi

Įlit

 

Tjóšveldisflokkurin hevur lagt mįliš fram tann 15. august 2006, og eftir 1. višgerš tann 28. september 2006 er taš beint ręttarnevndini.

 

Nevndin hevur višgjųrt mįliš į fundum tann 2. og 23. oktober og 6. november 2006.

 

Undir višgeršini hevur nevndin havt fund viš Fuglafrųšifelagiš, landsstżrismannin ķ mentamįlum saman viš Biofar og landsstżrismannin ķ innlendismįlum saman viš Fųroya Nįttśrugripasavni.

 

Undir višgeršini hevur veriš fųrt fram, at taš hevši sett ferš į arbeišiš viš at lżsa margfelda lķviš ķ fųroysku nįttśruni, at fįa styrkt Fųroya Nįttśrugripasavn viš tveimum biologum. Eisini hevur veriš vķst į, at taš ber ikki til at fįa lżst marfelda lķviš ķ fųroysku nįttśruni til fulnar fyri 2010, sum sįttmįlin leggur upp til, men at fįa sett 2 biologar at taka sęr av hesum hevši veriš ein munagóš byrjan. Nevndin er av teirri fatan, at taš er ógvuliga tżdningarmikiš at fįa lżst fjųlbroytniš ķ fųroysku nįttśruni soleišis, at skipast kann fyri dyggari nįttśruvernd ķ framtķšini, men įsannar, at trupult veršur at nįa hetta innanfyri ta tķšarfreistina, sum sįttmįlin leggur upp til.

 

Tķ setir nevndin fram soljóšandi

 

b r o y t i n g a r u p p s k o t

 

Įheitanin į landsstżriš veršur oršaš soleišis: “Lųgtingiš heitir į landsstżriš um at taka stig til at fylgja sįttmįlanum um lķvfrųšiligt margfeldi og lżsa margfelda lķviš ķ fųroysku nįttśruni.”

 

Ein samd nevnd tekur undir viš mįlinum og męlir Lųgtinginum til at samtykkja uppskotiš viš nevndu broyting.

2. višgerš 14. november 2006. Broytingaruppskot frį samdari ręttarnevnd samtykt 26-2-3. Mįliš avgreitt.