A. Upprunauppskot
B. Tikiš aftur

Įr 2006, ólavsųkudag, lųgdu tingmenninir Tórbjųrn Jacobsen og Heidi Petersen, vegna Tjóšveldisflokkin fram soljóšandi

Uppskot

Almennar višmerkingar:

1. Upprunaliga ętlanin viš verandi skipan

Ķ 1992 stešgaši fųroyski bśskapurin upp, og Fųroyar vóršu settar undir umsiting. Eingin ivi er um, at ein hųvušsorsųk til kreppuna vóru teir sera óhepnu politisku karmar, sum tį vóru um fiskivinnuna. Almenn vešhald og lįn, rakstrastudningur, kilostudningur, oljustudningur og mangar ašrar skipanir gjųrdu, at taš als ikki bert var skilagóšur rakstur, sum gjųrdi av, hvussu taš gekst teimum ymisku skipunum. Minst lķka tżdningarmikiš var, hvat fekst śr landskassanum.

Tį kreppan rakti, og landskassavešhald fyri ųrandi upphęddir gjųrdust effektiv, stóš greitt, at hetta mįtti broytast. Vit mįttu hava eina vinnu, sum kastaši so nógv av sęr, sum til bar, og varš loyst frį landskassanum og politisku skipanini, bęši tį rįddi um nżķlųgur og rakstur.

Fiskivinnan skuldi hava greišar karmar, har frķ kapping var, og har mųguleikarnir fyri politiskari stżring vóru burtur.

Taš stóš eisini greitt, at konkurslógin, hvussu rįš hon enn kann tykjast, er ein avgerandi fortreyt ķ ųllum sunnum og dynamiskum vinnulķvi. Taš mį vera so, at tey bestu, dugnaligastu og ķdnastu fólkini kunnu sleppa framat. Tey, sum ikki fįa taš at bera til, kunnu ikki haldast uppi viš almennum stušli, men mugu vķkja fyri ųšrum. Jś stųrri kappingin er, jś meira dynamikkur fęst ķ skipanina. Ķ fiskivinnu, eins og ķ allari ašrari vinnu, er monopol skašiligt – jśst tķ, at kappingin tį ikki er frķ.

Eftir mikiš strķš viš donsku stjórnina, sum kravdi kvotuskipanir settar ķ verk, eydnašist fųroyingum ķ 1994 at semjast um og seta ķ verk lógina um vinnuligan fiskiskap.

Ķ lógini veršur stórur dentur lagdur į ta frķu kappingina ķ vinnuni, og at eingin monopolstųša mį koma ķ. Ķ § 2, stk. 1 veršur grundreglan knęsett viš hesum oršum: “Livandi tilfeingiš į fųroysku landleišu­num og tey ręttindi, fųroyska heima­stżriš viš samrįšingum hevur rokkiš ella eftir altjóša rętti eigur uttan fyri fųroysku land­leiširnar, eru ogn Fųroya fólks”.

Ķ stk. 3 ķ somu lógargrein veršur uppaftur greišari sagt, at vit ikki vilja hava nakaš, sum minnir um monopolstųšu ķ fųroyskari fiskivinnu: “Ein meginregla ķ umsitin­gini av til­feingi, iš ikki er avmarkaš av altjóša- ella ųšrum avtalum, sum Fųroyar eru partur ķ, er at veita so fręlsa atgongd til hetta tilfeingi sum gjųrligt fyri fiskifųr undir fųroyskum flaggi”.

Her stendur ikki at fręls atgongd skal veitast verandi fiskifųrum, men fiskifųrum undir fųroyskum flaggi. T.e. eisini fiskifųr hjį fólki, sum ikki hava fiskidagar sum er, men sum ynskja at royna seg ķ fųroysku fiskivinnuni ķ frķari kapping viš onnur.

Hetta er ręttiliga greitt. Kappingin skal vera fręls; eingin skal hava serstųšu.

Men tey, iš oršašu og samtyktu lógina, lųgdu enn stųrri dent į, at vit ikki mįttu enda ķ eini stųšu sum minti um monopol. Tķ stašfestir § 3, stk. 2 ķ lógini eisini hetta: “Fiskiręttindi, latin sambęrt hesi lóg, veita ikki einstųkum bólkum ella ein­stak­lin­gum ognarrętt. Somuleišis kunnu ręttindi til fiskiskap takast aftur uttan endur­gjalds­kyl­du”.

Hetta var hugsaš sum eitt greitt brot viš ta skipan, vit kendu įšrenn, har taš neyvan er skeivt at siga, at politisk tilknżti og spurningurin um, hvussu nógv fekst śr landskassanum, kundu hava tżdning fyri, hvųr var ķ vinnuni, og hvųr ikki slapp framat. T.e. at einstakir bólkar og einstaklingar - helst av politiskum orsųkum – hųvdu framķhjįrętt.

Allan vegin gjųgnum lógina um vinnuligan fiskiskap gongur aftur, at tķšin, har politikarar hava įvirkan į ella beinleišis gera av, hvųr skal vera ķ vinnuni og ikki, skal vera farin. Kappingin skal vera frķ, og ųll skulu hava atgongd. Einasta avgerandi parametur skal vera evnini at fįa fiskiskapin at bera seg so vęl, sum til ber. Tann, sum dugir taš best, skal eiga ręttin at reka fiskiskap.

Henda sama hugsan lį aftan fyri įsetingina ķ grein 13 um, at fiskidagar bert verša latnir ķ 10 įr. Rętturin at fiska skuldi altso ikki roknast sum ein ognarręttur, iš varš latin įvķsum reišarķum endaliga.

Rętturin at fiska skuldi sambęrt lógini heldur ikki kapitaliserast og sķšani seljast og keypast sum ein handilsvųra. Taš skuldi ikki skapast nakar millumlišur millum hugaš og virkisfżst fólk, og fiskin ķ havinum.

2. Veruleikin er ikki ķ samsvari viš upprunaligu ętlanina

Tį lógin kom ķ gildi ķ 1994, var rętturin at fiska latin teimum, sum tį hųvdu skip ķ sjónum, ķ 10 įr. Hetta var gjųrt fyri at fįa gongd į vinnuna aftur sum skjótast.

Skipini vóru jśst saneraš, og somu eigarar hųvdu ķ flestu fųrum keypt tey aftur frį bankanum fyri sera lįgan prķs. Hetta var eitt slag av studningi – vit kunnu kalla taš kapitaliserašur rakstrarstudningur – latin sum eingangsupphędd. Tapini hjį skipunum/bankunum vóršu jś rindaš viš lįnum, sum landskassin fekk frį danska statinum.

Bęši at sanera viš almennum pengum og lata ókeypis fiskiręttindi ķ 10 įr, vóru sera góšar treytir. Taš var helst gjųrt, tķ bęši vinnan og landiš alt var ķ undantaksstųšu, og okkurt mįtti gerast fyri at fįa skipini aftur til fiskiskap sum skjótast – undir góšum treytum.

Men viš oršunum “Fiskiręttindi latin sambęrt hesi lóg veita ikki einstųkum bólkum ella ein­stak­lin­gum ognarrętt” varš gjųrt pśra greitt, hvat endamįliš var – og ikki var.

Kortini er nś jśst taš hent, sum eingin vildi hava ķ 1994, og sum sjįlvur lógarteksturin var ętlašur at forša fyri: Rętturin at fiska, sum varš latin nųkrum reišarķum ókeypis at umsita, og sum skuldi falla aftur til landiš, er voršin kapitaliserašur. Hann veršur ķ roynd og veru umsitin, sum var hann privat ogn – beint ķmóti lógarinnar bókstavi, og beint ķmóti Lųgtingsins vilja.

Tį undanfarna samgonga ķ 2002 legši skatt į sųlu av fiskidųgum, var hetta heldur ikki ein legitimering av sųlu av fiskiloyvum. Talan var um at leggja skatt į sųlu av fiskidųgum samsvarandi lógini um umsetiligheit av fiskidųgum.

Lųgtingiš hevur ongantķš samtykt, at rętturin at fiska skal gerast ein ogn hjį įvķsum reišarķum, iš kann kapitaliserast.

Men hetta er nś hent, og vit eru tķ endaš jśst har, sum lógin frį 1994 skuldi forša fyri, at vit endašu.

Hetta er ikki at kasta teimum reišarķum fyri, sum virka ķ vinnuni. Tey virka sjįlvsagt sambęrt teimum politisku signalum, sum eru. Og myndugleikarnir hava stillisliga góštikiš, at fiskiloyvi ķ veruleikanum eru endaš sum privat ogn og harviš eisini sum privat handilsvųra.

Myndugleikarnir mugu sostatt takka sęr sjįlvum fyri, at stųšan er voršin, sum hon er voršin.

Men Lųgtingiš, sum samtykti lógina ķ 1994, hevur eisini skyldu at bųta um skašan. Tķ skašin er stórur. Privata kapitaliseringin av ręttinum at fiska hevur viš sęr sera stór og įlvarsom vandamįl. Bęši fyri fiskivinnuna sum heild, fyri tey fólk, iš starvast ķ fiskivinnuni, og fyri samfelagiš alt.

Teir trupulleikar og vandar, iš standast av kapitaliseringini, eru m.a. hesir:

-         Monopolisering. Taš er sera trupult hjį nżggjum fólki at sleppa framat fiskivinnuni ķ dag, tķ skalt tś keypa skip, mįst tś eisini keypa ręttin at fiska frį einum reišarķi. Og royndirnar sżna, at hesin ręttur kann kosta minst fimm-tķggju feršir so nógv, sum skipiš sjįlvt kostar. Tķ eru tey reišarķ, sum eru ķ vinnuni ķ dag – og kapitalsterk śtlendsk felųg – ķ veruleikanum tey einastu, sum hava mųguleikan at reka fiskarķ ķ Fųroyum. Dynamikkurin ķ vinnuni veršur tķskil als ikki so stórur, sum hann kundi veriš.

-         Stórur vįši. Tann, sum keypir skip, mį eisini rinda kapitaliseraša viršiš į ręttinum at fiska ķ óendaliga tķš fram. Tį prķsurin į fiskiręttindum veršur lagdur omanį, hefta skipini fyri eini nógv stųrri skuld, enn tey eru verd. Sanna viršiš į hesum ręttindum kennir eingin, og tķ er vįšin, iš tikin veršur, sera, sera stórur. Hetta er eisini galdandi, tį ręttindi verša seld millum skip, sum longu eru ķ vinnu.

-         Ógjųrligt at fķggja. Stųšan veršur enn truplari, tį hugsaš veršur um, at bankin ikki kann fįa pant ķ fiskiloyvinum, og tķ er trekur at fķggja taš, taš kostar. Tann, sum vil keypa skip, skal tķ śr egnum lumma leggja fleiri feršir viršiš į skipinum į boršiš.

-         Peningastovnar ķ vanda. Vilja peningastovnar kortini veita fķgging til slķk skipakeyp – og taš verša teir stundum noyddir til – seta teir seg sjįlvar ķ lķka stóran vanda, sum teir gjųrdu ķ įttitiįrunum – um enn taš ķ dag er į ein annan hįtt:

o       Yvirfķgging.  Tį prķsurin į fiskiloyvinum veršur lagdur omanį prķsin į skipinum, mį  peningastovnurin fara inn ķ prosjekt, har stór yvirfķgging er, tķ hann mį fķggja ręttin at fiska, hóast hann ikki fęr pant ķ hesum. Peningastovnurin veršur sostatt eisini noyddur at taka į seg sera stóran vįša, um hann yvirhųvur skal vera viš til at fķggja fųroyska fiskivinnu.

o       Viršisleysur pantur. Av tķ at peningastovnarnir ikki kunnu fįa pant ķ tķ fiskiloyvi, teir fķggja, veršur taš eitt nęrum pśra viršisleyst skip, iš bankin fęr, um reišarķšiš fer į hśsagang og myndugleikarnir umbošandi Fųroya fólk gera sķn ognarrętt til fiskiloyviš galdandi. Skipiš kann jś als ikki nżtast, um taš ikki hevur fiskiloyvi. Hetta er vandamikiš fyri peningastovnarnar – og taš kann eisini hava viš sęr, at teir halda seg frį at fara inn ķ slķkar verkętlanir yvirhųvur.

o       Vandi fyri “konkursryttarķi”. Skipanin skapar eisini stóran vanda fyri “konkursryttarķi”. Tķ fer eitt skip į heysin, er ręttiliga upplagt, at sami eigari keypur taš aftur frį peningastovninum fyri spottprķs. Peningastovnurin hevur jś ikki fiskiloyviš. Uttan taš kann skipiš als ikki nżtast og hevur ķ veruleikanum bert virši, um taš veršur selt av landinum. Ķ hesum liggur vandi fyri “konkursryttarķi”. Vit hava ikki sęš taš enn, tķ taš hevur gingiš vęl ķ fųroyskari fiskivinnu sķšani henda skipanin tók seg upp. Men vandin fyri, at taš hendir, tį tķširnar gerast trengri, er stórur.

-         Hóttan móti śtjašaranum. At taš krevst so veldugur kapitalur og at so stórur vįši skal takast fyri at sleppast kann inn ķ vinnuna, skapar vanda fyri, at rętturin at fiska mišsavnast har, iš mesti kapitalurin er – og taš er eisini har, iš flestu loyvini eru frammanundan. Nógv dųmi eru um, at śtjašarin hevur mist til mišstašarųkiš.

-         Rętturin at fiska fer av landinum. At keypa sęr ręttin at fiska ķ óendaliga tķš fram er so kostnašarmikiš, at taš mangan bert eru felųg sum samstarva tętt viš śtlendskt felųg, ķ kunnu gera taš. Hetta hevur viš sęr, at rętturin at fiska fųroyskan fisk endar į śtlendskum hondum.

-         Skeiklaš bżti av viršum. At fiskiloyvini eru voršin kapitaliseraš – t.e. at taš, sum sambęrt lógini skuldi veriš ”ogn Fųroya fólks”, er voršiš ogn hjį nųkrum reišarķum – hevur viš sęr sera stóran mun ķ ogn og inntųku millum fųroyingar. Flestu politisku flokkar munnu halda hetta vera óheppiš, sęš śr einum sosialpolitiskum sjónarhorni.

-         Ųll verša rakt. Alt samfelagiš veršur rakt av, at rętturin at fiska er kapitaliserašur.

o       Reišarķiš. At fųroyskt reišarķ, fyri at sleppa at fiska, skal rinda 5-10 feršir taš, iš skipiš er vert, ger raksturin nógv tyngri, enn natśrligt hevši veriš.

o       Fiskimašurin. At raksturin gerst so tungur, rakar manningarnar.

o       Flakavinnan. At fiskiskapurin ikki hevur optimalt avkast og hevur alt ov dżran rakstur, rakar sjįlvsagt eisini flakavinnuna į landi.

o       Samfelagiš. Taš er eyšsęš, at ein fiskivinna, hvųrs ķlųgur gerast so ovurhonds stórar orsakaš av kapitaliseringini av fiskiloyvunum, kastar minni av sęr til samfelagiš, enn hon hevši gjųrt, um reišarķini ikki skuldu rinda hesar veldugu uppęddirnar fyri at sleppa at fiska.

3. Brandskatting og tilfeingisrenta eru ikki loysnin

Ķ kjakinum um sųluna av fiskiloyvum hevur veriš fųrt fram, at til ber at brandskatta tann vinning, iš fęst, tį fiskiloyvi verša seld. Besta bošiš higartil hevur veriš heilt uppi į 80 %.

Hetta er avgjųrt eingin loysn į teimum trupulleikum, sum vinnan strķšist viš.

Hetta hevši ķ fyrsta lagi ikki gjųrt taš bķligari hjį hugašum fólki at gjųrt skip śt til fiskiskap, tķ prķsurin į fiskiloyvunum hevši ikki lękkaš. Tvųrturķmóti er sannlķkt at hann hevši hękkaš, tķ skal seljarin rinda meginpartin av vinninginum ķ landskassan, er skjótt til, at hann trżstir prķsin upp fyri at fįa meira ķ sķn part. Brandskatting hevši sostatt gjųrt raksturin enn tyngri, enn hann longu er voršin.

Ein skipan viš brandskatting hevši ķ ųšrum lagi eisini fyri fyrstu ferš alment legitimeraš, at rętturin at fiska er voršin privat ogn.

Ķ trišja lagi hevši ein slķk skipan knęsett taš monopolstųšu, sum er ķkomin innan fųroyska fiskivinnu.

Taš hevur eisini veriš fųrt fram, at tilfeingisrenta skal įleggjast fiskivinnuni. Men hetta kann ķ veruleikanum eisini fara at kennast sum ein skattur, iš kann gera raksturin tyngri. At hetta gjald skal įsetast av umstingini, er eisini ein vansi, tķ sera trupult er hjį uttanfyristandandi at rokna seg fram til, hvat eitt rķmiligt gjald skal vera. Tķ hevši ein slķk skipan uttan iva elvt til mótstųšu frį vinnuni.

4. Tilfeingisbśšin

Hvussu tann skipan, iš skotin veršur upp, ķtųkiliga skal virka, gongur fram av lógaruppskotinum sjįlvum. Her skal kortini verša nortiš viš nųkur viškomandi višurskifti:

Yvirskipaš

Ķ dag eru fį ella eingin, iš talar ķmóti, at fiskidagar kunnu umsetast yvirhųvur. Bęši vinnan og politiska skipanin meta taš vera neyšugt, at fiskidagar kunnu keypast og seljast til tess at gera skipanina lišiliga.

Spurningurin er tķskil bara, hvųr skal standa sum seljari av ręttinum at fiska: Um taš skal vera sum ķ dag, har reišarķ, sum hava fingiš hendan rętt fyri einki frį landinum, skulu selja ręttin vķšari, ella um landiš skal selja hann.

Sambęrt lógini um vinnuligan fiskiskap er talan ikki um privatan ognarrętt, og tķ er eingin ivi um, at taš mį vera taš almenna, sum selur.

Men jśst tķ, at rętturin at fiska ikki kann vera privat ogn, kann taš almenna ikki selja hesi ręttindi ķ allar ęvir, men bert ķ avmarkaš tķšarskeiš.

Til tess at fįa fiskivinnuna aftur į beint, veršur tķ skotiš upp, at stovnaš veršur ein tilfeingisbśš, har fiskidagar verša bodnir śt į uppbošssųlu.

Grundhugsanin undir hesum uppskoti byggir m.a. į teir tankar, sum lagdir vóršu fram ķ frįgreišing Bśskaparrįšsins į vįri 2000 undir heitinum “Fiskidagamarknašur fyri Fųroyar”.

10 % verša afturborin um įriš

Ķ § 3, stk. 2 ķ lógini stendur, at fiskiręttindi ikki veita einstųkum bólkum ella einstaklingum ognarrętt, og at ręttindi til fiskiskap kunnu takast aftur uttan endurgjald. Skotiš veršur upp at fremja hesa įseting į tann hįtt, at verandi fiskiręttindini, ķ samljóši viš regluna ķ § 13 um eina tķšaravmarking uppį ķalt 10 įr, verša afturborin til taš almenna viš 10 % av teirri upprunaligu mongdini į hvųrjum įri, soleišis at tį tķšarskeišiš er runniš, eru ųll ręttindini afturborin til eigaran – t.e. Fųroya fólk. Hetta veršur sjįlvsagt regulera viš teimum dųgum, sum į hvųrjum įri koma afturat ella fara burturav samlašu mongdini. T.e., at samtykkja myndugleikarnir at vaksa um veišitrżstiš viš 5 %, so hękkar mongdin hjį bęši tilfeingisbśšini og hvųrjum skipi sęr viš 5 %.

Taš veršur įsannaš, at verandi regla ķ § 13 um, at ręttindini eru latin fyri 10 įr “ķ senn” kann vera ein trupulleiki ķ sambandi viš afturbering av ręttindunum. Hugsandi er, at tey felųg, sum hava hesi ręttindi į hondum ķ dag, fara at siga, at teirra fiskiloyvi er tryggjaš 10 įr fram ķ tķšina, og at hesi rętindi tķskil ikki kunnu krevjast aftur, fyrr enn hetta tķšarskeiš er lišiš.

Eingin nęrri greining er ķ višmerkingunum um hvussu henda regla skal skiljast. Taš stendur bert at ręttindi eru galdandi ķ 10 įr ķ senn. T.v.s., at loyvini vóru ķ śtgangsstųšinum galdandi frį tķ at lógin kom ķ gildi ķ 1994 og fram til 2004.

Eingin formlig endurnżgging av loyvunum er farin fram eftir 2004, tį tey runnu śt.

Spurningurin er tķ, um loyvini framvegis eru galdandi uttan endurnżgging, ella um talan er um eina sonevnda ”rullandi skipan”, har loyvini av sęr sjįlvum verša endurnżggjaš til myndugleikarnir beinleišis boša frį, at tann ”automatiska” endurnżggingin ikki longur heldur fram.

Lógin sigur einki um hetta, men oršingin ”ķ senn” er sett inn ķ lógina aftanį, og ķ 1998 samtykti tingiš nakrar drśgvar višmerkingarnar til lógina, har m.a. hetta veršur sagt: “Fyri fiskifųr 15 tons og stųrri skal įsetingin skiljast soleišis, at jįttan um fiskiręttindi veršur latin fyri 10 įr ķ senn galdandi frį fiskiįrsins byrjan. Ķ fiskiloyviš verša ręttindi fyri inniverandi fiskiįr talfest. Įriš eftir verša ręttindi aftur givin fyri nęstu 10 įrini, og fiskiręttindini taš įriš talfest o.s.v”. Henda višmerking kann skapa iva um lųgfrųšiliga grundarlagiš og letur upp fyri teirri fatan, at talan kann vera um eina “rullandi skipan”.

Men sama hvųr tulking veršur lųgd til grund, og sama hvat er komiš at standa ķ višmerkingunum til lógina, so stendur greitt ķ sjįlvari lógini, at loyvini ikki veita einstųkum bólkum ella einstaklingum ognarrętt, umframt at tey kunnu takast aftur uttan endurgjaldsskyldu.

Ųll sum hava fingiš ella yvirtikiš fiskiręttindi kenna hesar reglur, og uttan mun til hvussu leingi loyviš varšar, so kann eigarin taka aftur sķna ogn, sum ķ veruleikanum er lįnt śt, uttan at hetta ber ķ sęr, at eigarin kemur undir endurgjaldsįbyrgd. Fortreytirnar fyri loyvunum eru kendar frammanundan, tķ hetta er greitt tilskilaš ķ lógini. Taš stendur sostatt einumhvųrjum loyvishavara greitt, at ręttindini undir ongum umstųšum eru  latin ķ eitt óavmarkaš tķšarskeiš.

Men av tķ at nógv reišarķ hava gjųrt ķlųgur ķ skip viš fiskiloyvi, ber ikki til at taka inn loyvini frį degi til dags. Tķ veršur skotiš upp, at loyvini verša inndrigin yvir 10 įr. Hetta gevur ųllum loyvishavarum umstųšur at tillaga seg til nżggju karmarnar.

Henda lóg skal sostatt umsita tvęr skipanir ķ senn ķ 10 įr - eina farandi, og eina komandi. Hetta kann gerast trupult, men taš er eisini ein fyrimunur, at nżggja skipanin veršur sett ķ verk so lķšandi, soleišis at vinnan kann tillaga seg, og veikleikar kunnu stašfestast og ręttast so hvųrt.

Ųll skip, sum lśka treytirnar, hava veišiloyvi

Taš er ikki heppiš, at skipanin virkar bęši viš umsetiligum fiski- og veišiloyvum, sum gjųgnum landsstżrismannin verša latin einstaklingum og felųgum undir serligum fortreytum.

Fyri at gera skipanina meiri liberala og marknašarvinarliga, uttan bureaukratiskar foršingar, veršur skotiš upp, at ųll skip, sum annars lśka galdandi trygdarligar og tekniskar treytir fyri at vera fiskiskip og višv. stųdd og orku koma undir serligu veišibólkarnar ķ galdandi reglum ķ lógini um vinnuligan fiskiskap, skulu fįa veišiloyvi.

Eingin orsųk er til at avmarka mųguleikarnar at fįa veišiloyvi meira enn neyšugt, tį taš ķ veruleikanum ikki eru veišiloyvini, sum regulera fiskiskapin, men kvotur og fiskidagar.

Tį skip fęr veišiloyvi, veršur hetta sett ķ serligan bólk viš įvķsari nęrri tilskilašari fiskiorku, eftir stųdd, maskinorku, śtgerš v.m.

Tį kvotur og fiskidagar verša keyptir frį tilfeingisbśšini ella umsett millum fiskiskip, veršur taš gjųrt viš stųši ķ einum įvķsum  umrokningarfaktori, sum veršur avgerandi fyri, hvussu stór tann faktiskt nżtiliga kvotan ella fiskidagarnir verša ķ sambandi viš handilin.

Mųguleiki at leiga skip

Eisini veršur skotiš upp, at tann, sum er įhugašur at koma inn ķ vinnuna og ikki hevur umstųšur og kapital at keypa sęr fiskiskip, skal hava mųguleika at leiga sęr fiskiskip.

Harviš gerst skipanin meira opin og atkomulig fyri minni kapitalsterkar persónar og felųg, samstundis sum stórar peningaupphęddir ikki nżtast at verša bundnar ķ dżrum og stórum skipum, men heldur vera nżttar til onnur meira gagnlig endamįl, sum gera vinnuna meira kappingarfųra.

Samanumtikiš veršur hildiš, at mųguleikin at leiga skip eigur at vera loyvdur, tį taš ikki er nųkur saklig orsųk til at banna eini skipan, sum bęši ger vinnuna meiri rasjonella og meiri liberala.

Ein skipan viš leigu av fiskiskipum treytar kortini, at lógin um skipaskrįseting veršur broytt soleišis, at mųguleiki eisini veršur at ”Bare Boat chartra” fiskiskip, eins og taš ķ dag er loyvt at ”Bare Boat chartra” onnur skip.

Reglurnar ķ § 7 višvķkjandi eigaravišurskiftum ķ skipum verša varšveittar óbroyttar, tó soleišis, at leigarar av fiskiskipum, sum skulu gagnnżta fųroyska fiskatilfeingiš, eisini skulu lśka somu treytir um eigara- og avgeršarvišurskifti, sum galdandi er fyri eigara, tį vandi annars hevši veriš fyri, at śtlendingar tann vegin fingu atgongd til fųroyska fiskirķkidųmi.

Tį śtlendskir śtleigarar av skipi umvegis veišuna kunnu fįa lutfalsliga stóra įvirkan į fųroyska felagiš, sum leigar skipiš, veršur įsett, at leigugjaldiš ikki kann verša tengt at veišiśrslitinum, men skal įsetast sum fast gjald.

Avmarkingarnar višvķkjandi bżti og avhending av fiskidųgum og kvotum millum ymsu veišibólkarnar veršur varšveitt soleišis, at avhending av fiskiręttindum millum trol- og hśkaveišu umframt millum fiskifųr stųrri og minni enn 110 tons ikki er loyvd. 

Mųguleiki fyri minstaprķsi

Fremsta endamįliš viš uppskotinum um tilfeingisbśš er ikki, at taš almenna skal fįa stórar inntųkur gjųgnum sųlu av fiskidųgum. Endamįliš er at liberalisera tann fastlęsta bygnaš, sum er ķkomin ķ fiskivinnuni, og at skapa vinnuni eitt grundarlag, har ķlųgurnar  ikki nżtast at verša so ovurhonds stórar, sum tęr nś eru voršnar, og har raksturin sostatt eisini kann gerast bķligari.

Taš almenna skal als ikki blanda seg uppķ, hvussu nógv fiskidagarnir verša seldir fyri. Henda prķs skulu aktųrarnir ķ vinnuni, ķ frķari kapping, sjįlvir įseta.

Men taš kann hugsast, at taš innan onkran skipabólk, har aktųrarnir eru fįir, als ikki veršur nųkur kapping, men avtalašur prķsur. Kann hetta stašfestast, veršur hildiš, at Tilfeingisbśšin skal hava heimild at įseta ein minstaprķs.

Lemmatrolarar stųrri enn 1000 hestar inn ķ skipanina

Lemmatrolarar stųrri enn 1000 hestar hava higartil veriš undantiknir fiskidagaskipanini. Hesum er eingin saklig grundgeving fyri, og tķ veršur skotiš upp, at teir verša tiknir inn ķ skipanina ķ bólki 1. Finnast mį fram til, hvussu nógv teirra veiša hevur veriš frammanundan, og hvussu nógvar dagar teir tķskil skulu hava viš sęr inn ķ skipanina.

Til tess at gera skipanina meiri lišiliga og kappingarelementiš stųrri veršur eisini męlt til, at skipini ķ bólki 1 og bólki 2 fįa mųguleika at bjóša uppį somu dagar.

Mųguleiki at vešseta loyvi

Ein tżšandi og ręttiliga kollveltandi broyting ķ hesum uppskoti, ķ mun til verandi skipan er, at fiskiręttindi, t.v.s. tey ķ lógini avmarkašu brśksręttindini, nś kunnu vešsetast sum trygd fyri lįnum til fiskiflotan.

Mett veršur, at hetta er ein skilagóš og fyri taš almenna vandaleys loysn į tķ fķggingartrupulleika, sum ķ dag er ķ vinnuni.

Vinnan veršur ķ lųtuni fķggjaš undir teirri formliga fųlsku fyritreyt, at taš almenna endaliga hevur giviš frį sęr sķn ognarrętt til ręttin at fiska. Lįnini verša sostatt ķ lųtuni helst veitt til einstųku skipaeigararnar, tķ fķggingarstovnarnir, orsakaš av ógreišum politiskum signalum, hava fingiš ta fatan, at myndugleikarnir, umbošandi Fųroya fólk, aldrin fara at gera sķn ognarrętt galdandi.

Sostatt veršur fķgging veitt, tķ taš, beinleišis ķ strķš viš lógina, er voršiš sišvenja, at fiskiręttindini reelt fylgja skipinum og harviš ķ praksis koma undir pantiš.

Um landiš ger ognarręttin til veruleika, viš at krevja at hesi ręttindi nś verša afturborin, eftir įvķsari skipan, kann taš gerast ein trupulleiki fyri vinnuna, um so er, at brśksręttindini ikki ķ framtķšini kunnu vešsetast saman viš skipinum.

Tį tann falska trygdin er burtur, mį onnur verulig trygd tķ koma ķstašin. Fyri at tryggja framtķšar fķggingina av fiskiflotanum, veršur tķskil skotiš upp, at peningastovnurin fęr pant ķ fiskiręttindunum.

Eingin vįši er fyri taš almenna at heimilaš eini slķkari vešseting, tķ ognarrętturin er óbroyttur, og brśksręttindini verša so lķšandi afturborin til taš almenna.

Pantiš minkar harviš viš 10 % įrliga, sum svarar til eina avskriving av einum hvųrjum rakstrargagniš, sum hevur eina livitķš uppį 10 įr, og viš einum rķmiligum avkasti letur taš seg sostatt vęl gera at śtvega fķgging undir slķkum fyritreytum.

Vandamįliš viš śtlendskari fķgging og trygd ķ ręttindunum er heldur ikki stórur, tķ ręttindini kunnu bert nżtast av fųroyskt skrįsettum skipum viš fųroyskum eigarum. Um fķggingarstovnurin skal gera nżtslu av hesum ręttindum, viš avmarkašari livitķš, mį hann sostatt skjótt lata ręttindini av hondum, fyri ķ heila tikiš at fįa dekning fyri sķtt pant. Og ręttindini kunnu bert latast fųroyskum fyritųkum viš fųroyskum eigaraskara.

Bólkur 5 hildin uttanfyri

Ķ verandi skipan hevur bólkur 5 – taš eru skip undir 15 tons – felagskvotu. Einstųk reišarķ hava sostatt hvųrki formliga ella reelt stašiš sum eigarar av įsettum fiskidųgum.

Hevši hesin bólkur veriš tikin viš ķ nżggju skipanina, hųvdu reišarķini sostatt skula keypt allar sķnar dagar frį fyrsta įriš, mešan reišarķ ķ ųšrum bólkum eiga eitt minkandi tal av dųgum ķ 10 įr. 

Hetta hevši veriš óręttvķst, og tķ veršur hildiš, at bólkur 5 – iš hvussu er tey fyrstu įrini – skal haldast uttan fyri skipanina.

At bįtar ķ bólki 5 hava stóran tżdning fyri fleiri smįplįss ķ Fųroyum ger taš enn tżdningarmeiri, at bólkurin ikki veršur viš skerdan lut.

Ķ stašin veršur skotiš upp, at fleiri nżggj loyvi ikki verša latin ķ hesum bólki.

Skipaš viš kunngerš

Tilfeingisbśšin skal skrįseta og skipa fyri afturberingini av ųllum fiskiręttindunum, sum ķ dag eru tillutaš einstaklingum og felųgum. Tį afturberingin veršur sett ķ verk, skal Tilfeingisbśšin somuleišis vera til reišar at selja hesi ręttindi aftur upp į vanligar marknašartreytir į ein so skynsaman hįtt sum gjųrligt. Hetta treytar, at nųgdirnar, sum bodnar verša śt vera į einum hóskandi stųši, soleišis at sųlan gevur vinnuni best mųguligar fyritreytir at virka undir.

Taš veršur įsett ķ kunngerš, hvussu Tilfeingisbśšin skal skipast.

5. Fyrimunir fyri allar partar

Taš er tżdningarmikiš at hava ķ huga, at hetta ikki er ein eyka skattur, sum lagdur veršur į fiskivinnuna. Avgjald er jś longu inni ķ skipanini, sum er. Tann, sum skal byrja fiskivinnu ķ dag, mį rinda ovurhonds stórar upphęddir fyri taš. Ikki til landiš, men til reišarķ, sum ķ dag, orsakaš av umsitingarligum praksis, sita viš ręttindunum. Tann, sum er ķ vinnuni, og vil vķška um sķtt virksemi, mį somuleišis rinda privatum fyri hetta.

At fara frį teirri verandi til ta nżggju skipanina, veršur til fyrimunar fyri allar partar:

·        Tann, sum vil gera ķlųgur ķ fųroyska fiskivinnu – t.e. hann, sum er nżggjur ķ fiskivinnuni, ella hann, sum vil vķška um sķtt virksemi – fęr fyrimun į tann hįtt, at viškomandi ikki skal rinda fyri ręttin at fiska ķ allar ęvir, men bert ķ eitt stutt tķšarskeiš ķ senn. Viršiš į ręttinum at fiska ķ eitt stutt tķšarskeiš er sjįlvsagt óvist – men viršiš į hesum ręttinum ķ óendaliga tķš fram er fullkomiliga óvist. Og viš teirri nżggju skipanini veršur ongantķš rinda meira fyri ręttin at fiska, enn raksturin ber. Tķ er eingin ivi um, at nżggja skipanin fer at gera taš munandi meiri lokkandi at gera ķlųgur ķ fųroyska fiskivinnu.

·        Peningastovnarnir fara sjįlvsagt eisini at sżna stųrri įhuga fyri at fķggja nżķlųgur undir teirri nżggju skipanini. Bęši tķ at prķsurin į skipunum fer munandi nišur, og tķ meginparturin av kostnašinum ikki – sum nś – fer til ein pśra ókendan faktor, sum bankin enntį ikki kann fįa veš ķ. Harumframt veršur vandin fyri konkursryttarķi, sum er til stašar ķ dag, burturi.

·        Śtjašarin fęr fyrimun, tķ mišsavningin av loyvum veršur stešgaš. Smęrri reišarķ, sum ķ dag ikki klįra seg ķ kappingini um fiskiloyvini viš stór fųroysk og śtlendskt felųg, fara kortini at kunna keypa fiskidagar ķ eitt stutt tķšarskeiš ķ senn.

·        Ręttarstųšan veršur eins. Ein tilfeingisbśš fer at gera, at allir borgarar verša javnsettir. So er ikki ķ dag, har nųkur mugu rinda ovurhonds upphęddir fyri at sleppa at fiska, mešan onnur hava fingiš henda rętt fyri einki, og enntį kunnu selja burturav honum. At javnseta allar borgarar og allar fyritųkur eigur at verša eitt ašalmįl ķ einum ręttarsamfelag.

·        Sosial javnstųša. Harumframt veršur tann sosiali skeivleikin, sum er ķkomin av verandi skipan, ręttašur. Sjįlvandi skulu fólk kunna gerast mśgvandi av fiskivinnuni – ynskiš at fįa taš at bera vęl til og harviš vķška um virksemiš er sjįlv drķvmegin undir vinnuni. Men politiskt eiga ųll at verša javnsett. So er ikki ķ dag, har nųkur politiskt hava fingiš fyrimun.

·        Dynamikkurin ķ vinnuni veršur nógv stųrri, tį ųllum stendur ķ bošiš at royna seg į jųvnum fųti, og ķlųgurnar ikki nżtast vera so ovurhonds stórar. Tķ er lķtil ivi um, at avkastiš veršur stųrri, til fyrimunar fyri allar partar.

Fķggjarligar avleišingar

Vegna tess, at vinnan sambęrt nżggju skipanini sjįlv fer at įseta prķsin į fiskidųgum, er ógjųrligt at meta um fķggjarligu avleišingarnar av uppskotinum.

Av tķ at verandi lóg greitt įsetir, at fiskiręttindi kunnu takast aftur uttan endurgjald, veršur ikki mett, at vandi er fyri ręttarmįli, um hetta uppskotiš veršur samtykt.

Harumframt er tann 10 įra yvirgangsskipanin jśst skotin upp til tess at tryggja, at skiftiš frį verandi skipan til ta nżggju skipanina skal vera so lagaligt sum gjųrligt hjį teimum, sum virka ķ vinnuni ķ dag.

Višmerkingar til einstųku broytingarnar:

Ad. 1) Skotiš veršur upp, at sett veršur į stovn almenn tilfeingisbśš, sum skal taka sęr av fķggjarliga partinum  av umsitingini av ogn Fųroya fólks, nś skipanin veršur broytt soleišis, at įvķsur partur av nżtsluręttindunum veršur latin eigaranum – tķ almenna - aftur įrliga.

Įgóšin sum kemur inn, tį nżtsluręttindini til hesa almennu ogn verša latin privatum at gagnnżta ķ įvķst avmarkaš tķšarskeiš, fer natśrliga ķ Landskassan og veršur hereftir ein partur av fķggjarlógini.

Tį  hesin nżggi stovnur er partur av almennu fyrisitingini, er įsett, at landsstżrismašurin viš kunngerš setir nęrri reglur fyri, hvussu tilfeingisbśšin veršur skipaš, harundir hvussu stovnurin skal rųkja sķtt endamįl viš fyrisiting, starvsetanum og uppgįvubżti.

Taš er umrįšandi, at ein effektiv og rasjonel uppbošssųla fęst at virka. Tilfeingisbśšin skal rųkja hesa uppgįvu, og tķ er tżdningarmikiš, at greišar reglur verša įsettar fyri, hvussu hetta virkisųkiš hjį Tilfeingisbśšini skal gjųgnumfųrast ķ praksis.

Tį fųroyska fiskivinna hevur dyggar royndir frį verandi privatu uppbošssųlu av fiski, kundu tęr mannagongdir, sum her hava veriš nżttar, fyri ein stóran part veriš fyrimynd og grundarlag undir almennu uppbošssųluni.

Ein annar tżšandi partur av virkseminum hjį Tilfeingisbśšini er įvegis skrįseting  av ųllum fiskiręttindum hjį fųroyska samfelagnum bęši ķ fųroyskum sjógvi og uttan fyri fųroyskt sjóųki ķ fremmandum og altjóša sjógvi. Allar avhendingar av fiskiręttindum bęši millum einstaklingar og felųg skulu hereftir frįbošast og skrįsetast ķ Tilfeingisbśšini soleišis, at eitt neyvt eftirlit fęst at virka. Endamįliš er, at  upplżsingarnar um, hvųr til eina og hvųrja tķš kann gagnnżta hesi ręttindi  verša dagfųrdar so hvųrt. Bert į henda hįtt kann taš effektivt foršast fyri, at mistųk henda, og at  misnżtsla fer fram. Lķka so stóran tżdning sum eftirlit og skrįseting viš privatum avhendingum av fiskiręttindum hevur innanhżsis skrįseting av śtbjóšašum og afturbornum fiskiręttindum. Haldast skal skil į hesum fiskiręttindum, sum Tilfeingisbśšin sjįlv fęr inn hvųrt įr og handlar vķšari til privatar, samstundis sum tey ręttindi, iš til eina og hvųrja tķš eru tųk ķ sjįlvari Tilfeingisbśšini, verša neyvt višlķkahhildin viš eini effektivari skrįsetingarskipan.   

Ad. 2) Višvķkjandi stk. 3. Fyri at fiska krevst, at fiskifariš fęr śtskrivaš veišiloyvi. Landsstżrismašurin skal sostatt framhaldandi veita veišiloyvi eftir umsókn til tey fiskifųr sum sųkja um taš. Eingin orsųk er til at undantaka bólk 5 frį hesi reglu, tķ taš er umrįšandi, at ųll fiskifųr lśka tęr generellu treytirnar, sum verša įsettar sambęrt § 5, stk. 4, til tess at fįa veišiloyvi.

Višvķkjandi stk. 4. Ķ sambandi viš, at fariš veršur burtur frį verandi skipan viš serstųkum veišiloyvi til verandi ręttindahavarar, er įsett, at ųll fiskifųr nś kunnu fįa veišiloyvi, bert tey lśka vanligu trygdar- og heilsukrųv v.m. sambęrt galdandi reglum. Ongar serstakar avmarkingar eru sostatt galdandi fyri at fįa veišiloyvi uttan tęr, sum eru sakliga grundašar ķ tekniskum, trygdarligum og heilsufrųšiligum krųvum v.m.

Fyri at varšveita bżtiš millum skipabólkarnar, er neyšugt, at veišiloyvi veršur frįmerkt at galda fyri įvķsan skipabólk alt eftir stųdd og motororku į skipinum soleišis, sum hetta er tilskilaš ķ § 28.

Višvķkjandi stk. 5. Tį taš ikki longur krevst serstakt fiskiloyvi til at fiska, veršur definisjónin av hesum ręttindum broytt grundleggjandi. Ķ fyrstu atlųgu veršur oršingin um, at landsstżrismašurin hevur latiš hesi ręttindi, varšveitt fyri verandi loyvi, mešan hetta veršur broytt fyri nżggju ręttindini soleišis, at ręttindini nś eisini kunnu stava frį yvirtųku/keypi av ręttindum frį ųšrum, sum hava śtvegaš sęr hesi ręttindi viš keypi innanhżsis, umframt eisini tey ręttindi, sum viškomandi hevur śtvegaš sęr um almennu tilfeingisbśšina.

Eisini veršur oršingin vķškaš til at fevna um leigara av fiskifari, nś skipanin veršur liberaliseraš soleišis, at vinnurekandi ķ fiskivinnuni ikki longur eru tvingaš at keypa skip, men ķstašin kunnu leiga skip til tess at gagnnżta hesi ręttindi, um tey bert lśka treytirnar ķ § 7 um eigaravišurskifti.

Višvķkjandi stk. 6. Tį ręttindini hjį bólki 5 skulu varšveitast óbroytt, og somu reglur vera galdandi sum higartil, er henda įseting bert ein stašfesting av galdandi reglum fyri henda bólk av fiskifųrum.

Ad. 3) Višvķkjandi stk. 11. Taš veršur hildiš at vera ręttari, at fyrisitingarligu višurskiftini hjį tilfeingisbśšini vera lųgd til ręttis undir § 5 saman viš allżsingini  av ųšrum almennum stovnum.  Fyri at geva vinnuni medįbyrgd av allari skipanini, veršur skotiš upp, at ein nevnd, sum umbošar vinnuna, veršur sett (Nevndarlimir verša valdir eftir tilmęli frį vinnufelųgunum į sama hįtt sum Fiskivinnurįšiš). Tilfeingisbśšin skal vera hildin ķ armslongd frį Fiskimįlarįšnum og landsstżrismanninum.

Višvķkjandi stk. 13. Broytingarnar ķ greinini annars fįa nųkur višurskifti upp į plįss, sum hava tarnaš umsitingini av lógini um vinnuligan fiskiskap sķšan 1996. Fiskirannsóknarstovan skal ikki longur gera tilmęli, men framleiša taš tilfar, sum fiskidaganevndin skal ummęla og byggja sķni tilmęli į og landsstżrismašurin ķ fiskvinnumįlum skal byggja sķtt įrliga uppskot į til fiskidagar at leggja fyri Lųgtingiš.  Fiskirannsóknarstovan fęr įlagt at meta um stųšuna ķ stovninum, og  sum nakaš nżtt, mųguligar broytingar ķ veišievnunum hjį fiskiflotanum į landleišini, sum hava alstóran tżdning fyri at tryggja, at veišitrżstiš į hųvušsstovnarnar veršur ķ mišal įjavnt viš tey 33 %, sum tryggja buršardygga veišu.  Harumframt kann landsstżrismašurin bišja um śtrokningar, sum hava tżdning fyri at umsita lógina, so hon tryggjar buršardygga veišu. Fiskirannsóknarstovan hevur framhaldandi įbyrgdina av  at leggja til ręttis kanningar og gransking, sum tryggja, at metingar teirra eru so haldgóšar og vissar sum gjųrligt.

Tosaš hevur veriš um sķšani įttatiįrini, at vinnan fęr įvirkan į arbeišiš hjį Fiskirannsóknarstovuni. Skotiš veršur tķ upp, at ein nevnd viš vinnumbošum fęr įbyrgd av at leggja arbeišiš hjį stovuni til ręttis į sama hįtt, sum fyri tilfeingisbśšini

Višvķkjandi stk. 14. Broytingin er, at fiskidaganevndin heldur enn at gera egnar metingar av stųšuni ķ botnfiskastovnunum undir Fųroyum skal vandin ummęla metingarnar hjį Fiskirannsóknarstovuni og byggja sķni tilmęli į tęr.  Óhepna broytingin, tį fiskdaganevndin varš skipaš ķ 2001, har limirnir skuldu verša valdir millum aktivar sjómenn, veršur tikin burtur. Hetta varš mett sum eitt politisk įlop į vinnufelųgini, sum sjįlvi eiga at avgera, hvussu tey kenna seg best umbošaš.  Eisini veršur skotiš upp sum nżtt, at landsstżrismašurin ķ fiskivinnumįlum umframt lķvfrųšiligt tilfar frį Fiskirannsóknarstovuni śtvegar fiskidaganevndini bśskaparligt tilfar.

Ad. 4) Her er bara talan um eina stašfesting av galdandi reglum um, at fiskiręttindi ikki krevjast til at veiša til hśsbrśks viš tķ annarleišis oršing, sum broyttu oršingarnar ķ lóggįvuni krevja.

Ad. 5) Grundleggjandi įsetingarnar um eigara- og avgeršarvišurskifti til skip, sum gagnnżta fųroyska fiskatilfeingiš, verša varšveittar óbroyttar.

Taš, sum elvir til broytingarnar ķ hesi reglu, eru nżggju mųguleikarnir at nżta leiguskrįsett skip til fiskiskap ķ fųroyskum ella fremmandum sjóųki, har fųroyska tjóšin hevur fiskiręttindi.

Sett veršur ķ hesum sambandi krav um, at somu reglur verša galdandi hjį einstaklingum og felųgum, sum leiga skip til endamįliš, eins og fyri tey, sum eiga skip.

 Ķ hesum sambandi er neyšugt at broyta lógina um skrįseting av skipum soleišis, at mųguleiki veršur fyri at fįa leiguskrįsett fiskiskip ķ fųroysku skipaskrįnna.

Hesar broytingar ķ skrįsetingarlógini mugu fremjast samstundis, sum nżggju broytingarnar ķ lógini um vinnuligan fiskiskap koma ķ gildi.

Fyri at śtlendingar ikki óbeinleišis skulu fįa ręši į fiskirķkidųminum viš Fųroyar umvegis leigu av skipum til fųroyingar, veršur tann avmarking gjųrd, at leigugjaldiš ikki kann įsetast til eina upphędd, sum stendur lutfalsliga ķ mun til veišuna. Tį landsstżrismašurin skal góškenna allar leigusįttmįlar, veršur mett, at eftirlitiš viš leigu av skipum veršur nųktandi, og at sloppiš veršur undan, at śtlendingar į henda hįtt kunnu fįa eina įvirkan stųrri, enn įsett ķ reglunum ķ § 7.

Ad. 6) Heimildin hjį landsstżrismanninum at įseta treytir višvķkjandi eginpeningi v.m. veršur strikaš.

Ad. 7) Nżggju reglurnar um, at 10 % av fiskiręttindunum verša latin aftur hvųrt įr, eru settar ķ § 8 ķstašin fyri undanfarnu reglur um veišiloyvi, sum verša tiknar av.

Reglan veršur hereftir tann, at av samlaša fiskidagatalinum og kvotunum, įsettar įrliga, verša 10 % latin Tilfeingisbśšini įvikavist hvųnn 31. august og 31. desember soleišis, at hesi ręttindi kunnu avhendast vķšari į uppbošssųlu til įhugašar keyparar fyri komandi fiskiįr.

Byrjaš veršur upp į nżggju skipanina ķ 2007 soleišis, at 10 % av fiskidųgunum fyri fiskiįriš 1. september 2007 – 31. august  2008 fara inn ķ Tilfeingisbśšuna til vķšari avhending. Sama er galdandi fyri kvoturnar, sum verša įsettar fyri įlmanakkaįriš 2007.

Nżggja skipanin er rullandi, skilt į tann hįtt, at sama er galdandi fyri eftirfylgjandi įrini soleišis, at av verandi fiskiręttindum eru seinastu 10 % fallin aftur til eigaran eftir 10 įrum ella ķ 2017.

Taš er eitt krav, at fiskiręttindi, sum latin eru aftur til eigaran, verša śtbošin aftur ķ sama įri, og at hetta veršur gjųrt į skynsaman hįtt eftir tųrvi viš byrjan į hvųrjum įrsfjóršingi. Fyri at taš ikki skal drįlast óneyšugt viš śtbjóšing av ręttindum til eina tķš, tį mųguleikin fyri at gagnnżta ręttindini buršardygt er avmarkašur, er įsett, at śtbjóšingin av ķrestandi ręttindunum fyri avvaršandi įr ķ seinasta lagi skal fara fram viš byrjan į sķšsta įrsfjóršingi ķ įrinum.

 Til tess at tryggja, at somu reglur višvķkjandi umseting av fiskidųgum og kvotum veršur galdandi millum ymsu skipabólkarnar, eru įsettar somu avmarkingar sum ķ verandi lóggįvu soleišis, at dagar, sum eru latnir aftur frį skipum, sum veiša viš troli, bert kunnu nżtast av sama skipabólki, eins og avmarkingarnar viš umseting av dųgum fyri ymsu stųddirnar av lķnuskipum somuleišis  verša varšveittar. Ei heldur skulu stóru skipini kunna nżta dagar frį śtróšarflotanum ķ bólki 5 ella ųvut.

Dentur skal leggjast į, at ein og hvųr, sum lśkar treytirnar ķ grein 7, kann keypa fiskidagar og kvotur. Avmarkingin er ķstašin sett til nżtslu av dųgunum, sum hvųr sęr eru skilmarkašir til nżtslu ķ hvųrjum skipabólki fyri seg

Fiskidagar og kvotur kunnu sostatt keypast uttan at verša nżtt. Hetta er tó bert ein teoretiskur mųguleiki, tį eingin fer at nżta pening til keyp av slķkum ręttindum uttan til fulnar at royna at gagnnżta ręttindini til inntųkugevandi virksemi. Annar mųguleiki er, at fiskiręttindini verša keypt uttan at vera nżtt av viškomandi keypara sjįlvum, men at hesi ķstašin verša seld vķšari. Hetta er so ein vįši, sum tann privati tekur seg, sum taš almenna onga orsųk hevur til at leggja seg śt ķ.

Keyptar kvotur og fiskidagar skulu eins og undir verandi skipan leggjast afturat verandi fiskidųgum og kvotum, um dagar ella kvotur eru frammanundan. Er talan um nżggjan keypara, sum ikki frammanundan eigur nżtsluręttindi til fiskidagar ella kvotur, so er sjįlvsagt einki at leggja afturat. Ķstašin veršur byrjaš av nżggjum, har nżggj ręttindi kunnu leggjast afturat um slķk ręttindi seinni verša yvirtikin.

Eins og ķ galdandi lóggįvu fylgja fiskidagarnir  og kvoturnar hjį hvųrjum einstųkum reišarķi hękking og nišurskurši ķ samlašu tillutašu fiskidųgunum og kvotunum. Hękka samlašu fiskidagarnir įvķst fiskiįr viš t.d. 5 %, og eitt reišarķ, sum upprunaliga hevur fingiš tillutaš 300 fiskidagar og harviš 10 % minking hvųrt įriš, eftir trimum įrum eigur 210 fiskidagar eftir, so veršur samlaša dagatališ fyri hetta įriš 210 + 10,5 dagar ella ķalt avrundaš til 221 dagar. Ķ sama fųri har upprunatališ hjį sama reišarķ  sum kunnugt er 300 dagar, og tališ sambęrt nżggju reglunum lękkar loypandi viš 10 % ella 30 dųgum hvųrt įriš, so vera fjórša įriš  180 dagar eftir + ella – regulering, sum ķ hesum fųri  kann verša 5 % nišurskuršur ella 9 dagar, soleišis at fiskidagarnir hetta įriš verša 171 dagar.

Višvķkjandi felagskvotum, so verša ręttindini til hesar kvotur varšveittar óbroyttar undir verandi skipan um landsstżrismašurin ikki broytir hetta til eginkvotur.

Tį partur av felagskvotu veršur latin aftur til eigaran, er tó neyšugt at broyta mannagongdina soleišis, at hesin partur veršur seldur aftur sum eginkvota. Hetta ber ķ sęr, at allar felagskvotur so lķšandi minka viš 10 % fyri hvųrt įriš fyri at enda eftir samanlagt 10 įrum at gerast til eginkvotur burturav.

Ad. 7) Treytin fyri at fara undir vinnuligan fiskiskap er framvegis sum undir verandi skipan, at veišiloyvi er śtvegaš. Somuleišis veršur kravt, at viškomandi antin frammanundan hevur um hendi ella hevur śtvegaš sęr fiskiręttindi frį ųšrum ręttindahavarum ella um almennu Tilfeingisbśšina. Hesi ręttindi verša frameftir bert fingin viš stųši ķ keypi/yvirtųku av fiskidųgum ella kvotum. Tį fiskidagar ella kvotur eru śtvegašar, og viškomandi frammanundan hevur veišiloyvi, kann farast undir vinnuligan fiskiskap eftir galdandi reglum.

Stk. 2 gongur śt, tį hetta bert er ein endurtųka av stk. 1.

Ķ stk 3 veršur Fiskimįlastżriš broytt til nżggja navniš Fiskimįlarįšiš.

Ad. 8) Av tķ, at taš er nógmikiš, at veiširęttindi og fiskiręttindi eru śtvegaš til tess at śtinna vinnuligan fiskiskap, nżtast įsetingarnar ķ § 12 ikki longur at vera galdandi. Skotiš  veršur samsvarandi hesum upp, at lógargreinin veršur strikaš.

Ad. 9) Nś rętturin til fiskidagar og kvotur veršur latin aftur til eigaran, og eingin automatisk endurnżgging fer fram, er neyšugt at broyta įsetingina um, at hesin ręttur er galdandi fyri 10 įr ķsenn. Skotiš veršur upp, at henda oršing veršur broytt soleišis, at rętturin hevur gildi fyri 10, til ręttindini viš teimum ķ lógini tilskilašu avmarkingum endaliga fella burtur, tį hetta tķšarskeiš er runniš. Stk. 2 - 4  verša strikaš.

Ad. 10) Tann sum eigur nżtslurętt til fiskidagar ella kvotur, kann hereftir frķtt avhenda hesi fiskiręttindi til nżtslu innan fyri teir bólkar, sum įsettir eru ķ lógini. Avmarkingarnar ķ lógini um nżtslu av fiskidųgum og kvotum innan einstųku skipabólkarnar verša sostatt varšveittar.

Ķ sambandi viš handil viš kvotum og fiskidųgum verša somu reglur nżttar sum įšur, har broytingarnar verša skrįsetar av Tilfeingisbśšini bęši fyri avhendara og móttakara soleišis, at Tilfeingisbśšin alla tķšina hevur eitt neyvt og fullfķggjaš yvirlit yvir broytingar og flytingar av hesum nżtsluręttindum.

Ein grundleggjandi broyting ķ nżggju skipanini er, at fiskidagar hereftir kunnu setast ķ veš saman viš skipinum soleišis, at hesir kunnu verša grundarlag undir fķggingini av skipinum Hetta er eitt frambrot, sum kemur at geva fiskivinnuni munandi betri sųmdir į fķggjarmarknašinum.

Tį fķggingarstovnarnir kunnu śvega sęr eina meira fullgóša trygd fyri teimum lįnum, sum verša veitt til vinnuna, skuldi hetta giviš vinnuni fyrimunir ķ bųttum lįnimųguleikum og bķligari lįnum.  

Fyri taš almenna er eingin vandi ķ eini slķkari vešseting, tį ręttindini viš nišurskrivingini fella aftur til eigaran eftir 10 įrum, lķkamikiš um peningastovnurin ella onkur annar gerst eigari av hesum nżtsluręttindum.

Ad. 11) Fyri § 15 eru somu višmerkingar galdandi sum fyri § 14, tį talan her bert er um kvotur ķstašin fyri fiskidagar. Višgeršin og mannagongdirnar eru tęr somu sum fyri fiskidagarnar.

Ad. 12) Eingin višmerking

Ad. 13) Her veršur oršiš fiskiloyvi, sum er dottiš burtur ķ nżggju lóggįvuni, avloyst av oršinum fiskiręttindi.

Ad. 14) Vegna tess at veiša śr ųllum stovnum nś kemur undir kvotu- ella fiskidagaskipan, veršur skotiš upp, at nevnda regla fellur burtur.

Ad. 15) Her veršur įsett, at fyri teir ręttindahavarar, sum įšrenn lógarbroytingina eiga ręttindi uttan fyri fųroysku landleiširnar, verša višurskiftini ķ śtgangsstųšinum óbroytt, soleišis at skilja, at kvotubżti veršur sum higartil. Ķ teimum fųrum har t.d. talan er um felagskvotur, verša hesar framvegis tillutašar einum įvķsum skipabólki, at fiska til kvotan er uppi. Sama er galdandi fyri fiskidagarnar.

Tį kvoturęttindini uttan fyri fųroysku landleiširnar eins og fiskidagarnir skulu latast eigaranum aftur viš 10 % įrliga, hendir tann broyting, at tį hesi ręttindi verša bošin śt og seld, veršur bert talan um egnar kvotur og egnar fiskidagar, sum hvųr einstakur fęr tillutaš ķ sambandi viš keypiš. Harviš hvųrva felagskvoturnar og felagsfiskidagarnir śr skipanini so lķšandi fyri teir ymsu skipabólkarnar

Višmerkjast skal, at įsetingarnar ķ § 26, stk. 3 av sęr sjįlvum falla burtur, tį felagskvoturnar hvųrva.

Ad. 16) Broytingin er grundaš į, at lemmatrolarar nś eisini eru undir fiskidagaskipanini.

Ad. 17) Umrįšandi er, at allur fiskiskapur veršur regulerašur og kemur undir fiskidagaskipanina soleišis, at skipaš višurskifti eisini koma at valda fyri tey fiskaslųgini, sum ikki eru positivt nevnd ķ lógini, so sum t.d. longa, brosma, havtaska v.m.

Ad. 18) Fiskiloyvi veršur broytt til veišiloyvi sambęrt nżggju reglunum.

Ad. 19) Tį fariš veršur burtur frį skipanini um at avmarka fiskiskapin viš tali į veišiloyvum, er ein natśrlig avleišing av hesi broyting, at reglan ķ § 31 fellur burtur.

Ad. 20) Broytingarnar ķ § 45 eru ein avleišing av, at fariš er burtur frį fiskiloyvinum sum hugtak ķ lóggįvuni. Ķstašin verša sett veišiloyvi og fiskiręttindi.

Ad. 21) Broytingarnar ķ § 48 eru somuleišis ein avleišing av, at fariš er burtur frį fiskiloyvinum sum hugtak ķ lóggįvuni. Ķstašin verša sett veišiloyvi .

Skjal: Śr Bśskaparfrįgreišingini į vįri 2000

Į tingfundi 04.08.2006 bošaši formašurin frį, at mįliš er tikiš aftur av uppskotssetarunum.  Mįliš avgreitt.