100-8 Fyrispurningur til Jóannes Eidesgaard, lųgmann, višvķkjandi sjįlvstųšugum limaskapi ķ noršurlendskum samstarvi 

Įr 2005, frķggjadagin 12. august, bošaši formašurin frį omanfyri nevnda fyrispurningi frį Hųgna Hoydal, lųgtingsmanni, sum var soljóšandi:

Fyrispurningur  

1. Hevur lųgmašur giviš ręttar upplżsingar, tį hann ķ Śtvarpinum 9. august 2005 segši, at danska stjórnin hevur sent einmęltu umsókn fųroyinga vķšari til Noršurlandarįšiš, men at undirtųka fekst ikki fyri henni millum hini Noršurlondini?
    
2. Hvųr sendi umsóknina til Noršurlandarįšiš og til Noršurlendska Rįšharrarįšiš, og hvųr var danska stųšan til umsóknina, tį hon var fyri į samstarvsrįšharrafundi 29. oktober 2003?
    
3. Nęr hevur Noršurlandarįšiš – also tingfólkini śr ųllum Noršurlondum – višgjųrt fųroysku umsóknina?
    
4. Nęr hava hini Noršurlondini sagt, at tey taka ikki undir viš fųroysku umsóknini?
    
5. Hevur lųgmašur giviš ręttar upplżsingar, tį hann ķ Śtvarpinum 9. august 2005 veršur endurgivin fyri at siga, at “fųroyingar longu ķ dag eru į jųvnum fųti viš hini Noršurlondini į nógvum ųkjum. Eitt nś hava fųroyingar somu arbeišsmarknašar-, śtbśgvingar- og almannaręttindi sum ķbśgvar ķ hinum Noršurlondunum.”
    
6. Ķ hvųrjum noršurlendskum sįttmįlum eru fųroyingar settir įjavnt viš hini Noršurlondini sum fųroyingar og ikki sum danir?
    
7. Eru dųmir um, at ręttarstųšan er verri hjį fųroyingum, tį teir fara ķ onnur Noršurlond, og tį borgarar śr ųšrum Noršurlondum bśsetast ķ Fųroyum, orsakaš av, at Fųroyar ikki eru sjįlvstųšugur sįttmįlapartur ķ noršurlendskum sįttmįlum?
    
8. Upplżsir lųgmašur rętt, tį hann viš Śtvarpiš 9. august 2005 veršur endurgivin fyri at siga, at “Taš iš hendan umsóknin snżr seg um, er sjįlvstųšug fųroysk umbošan og atkvųšuręttur ķ Rįšharrarįšnum.”?
    
9. Hvussu tulkar lųgmašur einmęltu samtyktina hjį Lųgtinginum, iš sigur: “Lųgtingiš samtykkir, at Fųroyar eiga at sųkja um fullgildugan limaskap ķ Noršurlandarįšnum viš ųllum ręttindum og skyldum sambęrt Helsinki-sįttmįlanum, harundir at Fųroyar eisini gerast sjįlvstųšugur avtalupartur ķ felags noršurlendskum sįttmįlum, og heitir į landsstżriš um at taka ųll neyšug stig ķ hesum sambandi.”?   

Višmerkingar

Lųgmašur hevur mótvegis danska forsętisrįšharranum jįttaš, at einmęlta lųgtingssamtyktin um at sųkja fullgildugan limaskap ķ ųllum noršurlendskum samstarvi veršur sett til viks. Ķstašin hevur danska stjórnin nś fingiš undirtųku fyri tķ uppskoti um eina hįlva loysn, sum danski forsętisrįšharrin longu skjeyt upp ķ bręvi til Anfinn Kallsberg, lųgmann, tann 15. september 2003.

Tį kom sjįlvsagt ikki uppį tal at ganga ķmóti eini enmęltari lųgtingssamtykt, og undanfarna landsstżri strongdi į til tess, at umsóknin kundi koma til višgeršar ķ Noršurlandarįšnum.

Landsstżriš sendi umsóknina til donsku stjórnina viš įheitan um at višmęla umsóknini og fįa hana til višgeršar og sendi samtundis umsóknina til bęši Noršurlandarįšiš og til Noršurlendska Rįšharrarįšiš. Į fundi millum noršurlendsku samstarvsrįšharrarnar 29. oktober 2003 var umsóknin hjį fųroyingum į dagsskrį. Men umsóknin kom ongantķš til vķšari višgerš, tķ Danmark vķsti į, at hon strķddi ķmóti donsku grundlógini.

Tķskil hevur Noršurlandarįšiš viš sķnum 87 tingfólkum śr ųllum Noršurlondum ongantķš havt hųvi at višgera umsóknina śr Fųroyum. Taš mį sigast at vera óhoyrt ķ einum framkomnum demokratiskum felagsskapi ķ 2005.

Til tess at verja sķna stųšu, har lųgmašur er gingin ķmóti eini einmęltari lųgtingssamtykt, er lųgmašur endurgivin fyri at siga ķ Śtvarpinum tann 9. august 2005 ķ tķšindasendingini kl. 18.30:

1. “Vit mugu bert įsanna, at undirtųka er ikki ķ Noršurlandarįšnum fyri umsóknini hjį Fųroyum, sigur Jóannes Eidesgaard.”

2. “Jóannes Eidesgaard vķsir į, at fųroyingar longu eru į jųvnum fųti viš hini Noršurlondini į nógvum ųkjum. Eitt nś hava fųroyingar somu arbeišsmarknašar-, śtbśgvingar- og almannaręttindi sum ķbśgvar ķ hinum Noršurlondunum. Taš iš hendan umsóknin snżr seg um, er sjįlvstųšug fųroysk umbošan og atkvųšuręttur ķ Rįšharrarįšnum.”

Ķ beinleišis samrųšu viš Śtvarp Fųroya segši lųgmašur ķ somu sending:

“Danska stjórnin sendi so umsóknina vķšari, og hon var fyri millum samstarvsrįšharrarnar, har Hųgni Hoydal var ein av teimum, 29. oktober 2003. So tį iš taš veršur sagt, at umsóknin er ongantķš komin til Noršurlandarįšiš, so er taš pśrasta burturviš. Hon er komin har, men nakaš annaš er, at hon so  ikki hevur vunniš undirtųku, also at taš ikki er undirtųka fyri at fara inn og broyta Helsingforsavtaluna soleišis, at Fųroyar kunnu gerast fullur limur av Noršurlandrįšnum, soleišis sum stųšan er beint nś.”

Spyrjarin, sum var landsstżrismašur ķ Noršurlandamįlum frį 1998 til 2003, og sum legši uppskotiš um fullgildugan limaskap fyri Lųgtingiš, kennir einki til śtleggingina hjį lųgmanni ķ mįlinum.

Tķ veršur spurt, um lųgmašur hevur giviš ręttar upplżsingar, og um hann kann skjalprógva sķni uppįhald um mįlsgongdina.

Į tingfundi 16. august 2005 var samtykt uttan atkvųšugreišslu, at fyrispurningurin skal svarast.

Į tingfundi tann 20. september 2005 svaraši Jóannes Eidesgaard, lųgmašur, fyrispurninginum soleišis

Svar:

Til spurning 1:

Ķ skrivi frį danska forsętisrįšnum, dagfest 21. oktober 2003, veršur sligiš fast, at Noršurlandarįšiš og Rįšharrarįšiš hava fųroysku umsóknina, og at taš er stżriš ķ Noršurlandarįšnum, sum avger, hvųrja lagnu hon fer at fįa.

Tį einki er frętt, nś tvey įr eru um at vera gingin, mį taš tulkast, sum at undirtųka var ikki fyri  formliga at leggja mįliš fram. 

Til spurning 2:

Undanfarna landsstżriš sendi umsóknina um sjįlvstųšugan limaskap til forsętismįlarįšharran umframt eisini til Noršurlandarįšiš og Rįšharrarįšiš. Vķsandi til spurning 1 hevur danska stjórnin bošaš frį, at Noršurlandarįšiš og Rįšharrarįšiš hava fingiš umsóknina.

Umsóknin, iš varš send til Noršurlandarįšiš og Rįšharrarįšiš frį landsstżrinum, er dagfest 2. mai 2003, og er undirskrivaš av tįverandi landsstżrislimum Anfinni Kallsberg, lųgmanni og Hųgna Hoydal, landsstżrismanni. 

Til spurning 3:

So vķtt eg veit, er umsóknin enn ikki višgjųrd į rįšsfundi (plenum) 

Til spurning 4:

Av tķ, at umsóknin ikki er višgjųrd ķ plenum, hava hini noršurlondini ikki formliga sagt, at tey ikki taka undir viš umsóknini, men vit hava tżšiliga fingiš hetta at vita bęši frį tingfólki, rįšharrum og embętisverkunum, at treytin fyri einari formligari višgerš er, at danir og fųroyingar hava semju ķ mįlinum. Hetta kom eisini fram undir oršaskiftinum į įrsfundinum ķ Oslo ķ 2003.  

Til spurning 5:

Fyri allar tęr avtalur, iš eru millum Noršurlond undir noršurlanda samstarvinum, er galdandi, at um Fųroyar so vilja, so kunnu vit fįa hesar avtalur at galda fyri Fųroyar viš teimum ręttindum og skyldum, hetta ber ķ sęr. Višmerkjast skal, at ein rųš  av sįttmįlum eru settir ķ gildi eftir vanligari mannagongd. 

Til spurning 6:

Spurningurin tykist nakaš villleišandi, tķ spyrjarin veit, at noršurlendskir sįttmįlar eru altjóšaręttarligir, og tķ er mannagongdin, at Danmark eftir okkara góškenning setir sįttmįlan ķ gildi fyri Fųroyar.

Annars er Noršurlandahśsiš dųmi, har vit ikki eru viš vegna Danmark, men sum fųroyingar. 

Til spurning 7:

Eg eri ikki ķ lųtuni vitandi um, at fųroyingar sambęrt noršurlendskum sįttmįlum verša verri višfarnir ķ nųkrum noršurlandi enn ašrir noršurlendingar heldur ikki, at vit gera mun į noršurlendingum. 

Til spurning 8:

Taš umsóknin til Rįšiš og Rįšharrarįšiš snżr seg um er fullgyldugan limaskap ķ bįšum teim nevndu fora, sostatt snżr taš seg eisini um sjįlvstųšuga umbošan og atkvųšurętt.

Til spurning 9:

Lųgmašur skal ķ hesum fųri ikki tulka taš, iš eitt samt lųgting hevur samtykt. Samtyktin er pśra greiš. Hon snżr seg um fullgyldugan limaskap.

Mįliš avgreitt.