Fyrispurningur um Noršurlandarįšiš

100-38 Fyrispurningur til Hųgna Hoydal, landsstżrismann, višvķkjandi arbeišsbólki ķ Noršurlandarįšnum ķ sambandi viš mįliš "Et handslag til Vestnorden"

Oršaskifti

Įr 2003, hósdagin 6. mars, bošaši formašurin frį omanfyri nevnda fyrispurningi frį Jógvan viš Keldu, lųgtingsmanni, sum var soljóšandi:

1. Nęr er hesin arbeišsbólkur settur?
2. Hvųrjir eru limirnir ķ bólkinum?
3. Hvųrji eru verkevnini, iš bólkurin skal fremja?
4. Hvussu veršur hugsaš um, at samstarviš skal fara fram millum bólkin og fųroysku lųgtingsumbošini ķ Noršurlandarįšnum og ķ Śtnoršurrįšnum?
5. Nęr er ętlanin, at arbeišiš skal vera lišugt?

Višmerkingar
Ķ sambandi viš uppskotiš ķ Noršurlandarįšnum, nevnt "Et handslag til Vestnorden", varš samtykt, at framhaldandi arbeišiš skuldi gerast av einum arbeišsbólki. Eg sat sjįlvur ķ fyrireikingarbólkinum saman viš norskum, grųnlendskum og ķslendskum umbošum. Ķslendska umbošiš var formašur.

Śtnoršurųkiš er partur ķ Noršurlandarįšnum, har dygt arbeiši skal leggjast ķ, so ųkiš betur skal verša hoyrt og kent.

Eisini er umrįšandi, at parlamentariski og śtinnandi parturin, sum ķ hesum fųri er fųroyski samstarvsrįšharrin/landsstżriš og lųgtingsumbošini hava eitt opiš og tętt samstarv. Samstundis er umrįšandi, at samstarv er viš ašrar stovnar, iš kunnu hugsast at hava tilknżti til hetta arbeišiš.

Seinnu įrini er į serstakan hįtt lagt upp til ķ Noršurlandarįšnum at styrkja samstarviš eystureftir til eitt nś Baltisku londini, og at brśgv veršur bygd śr Śtnorši yvir Noršurlond og eystur um til Baltisku londini, Sankta Pętursborg og onnur ųki har į leiš.

Taš er tķ lųgiš fyribrigdi, at hvųrki limirnir ķ Noršurlandarįšnum ella ķ Śtnoršurrįšnum hava fingiš eina kunning, frį landsstżrismanninum ķ Noršurlanda- og Śtnoršurmįlum um, at arbeišsbólkur er settur at višgera jśst hesi mįl, og neyvt hvat veršur sett śt ķ kortiš.

Sjįlvandi ber til at fįa allar upplżsingar śr Noršurlandarįšnum, men eg meti, at landsstżrismašurin ķ Noršurlanda- og Śtnoršurmįlum eigur samfelt at upplżsa lųgtingsumbošunum ķ hesum bįšum rįšum um tķlķk višurskifti.

Vert er eisini at leggja afturat, at skulu broytingar gerast, ella kanska nżggir tankar kundu komiš inn, er umrįšandi, at hetta er so tķšliga sum gjųrligt, og įšrenn śrslitiš fyriliggur.

Hesin fyrispurningur er eisini settur śt frį vanligum vantandi samstarvi millum lųgtingsumboš og landsstżrisumbošiš į hesum ųkjum, sum eg fleiri feršir hava gjųrt vart viš.

Į tingfundi 7. mars 2003 varš samtykt uttan atkvųšugreišslu, at fyrispurningurin skal svarast.

Į tingfundi 27. mars 2003 svaraši Hųgni Hoydal, landsstżrismašur, fyrispurninginum soleišis

Samanumtikiš:
Spyrjarin leggur ķ višmerkingum sķnum stóran dent į, at śtinnandi parturin og parlamentariski parturin ķ noršurlendskum arbeiši hava eitt tętt samstarv og regluliga kunning sķnįmillum. Ķ hesum fųri landsstżrismašurin ķ Noršurlandamįlum og fųroysku tingumbošini ķ Noršurlandarįšnum og ķ Śtnoršurrįšnum.

Hetta fegnist eg um. Tķ hóast samstarviš og sķnįmillum kunningin kanska ikki enn eru nóg góš, so hevur jśst hetta veriš eitt hųvušsmįl hjį undirritaša, og fleiri stig eru tikin seinastu įrini til tess at tryggja hetta. Ikki bert frį landsstżrismanninum, men eisini frį eitt nś Śtnoršurrįšnum og frį NORA (Norrųnum Atlantssamstarvi).

Eg kann millum annaš vķsa į: 

• Į hvųrjum įri undan regluliga įrsfundi Noršurlandarįšsins veršur skipaš fyri sonevndum "Noršurlandamóti", har ųll, iš starvast viš noršurlendskum mįlum, verša bošin til fundar at višgera aktuell mįl og at fyrireika seg til įrsfundin ķ felag.

• Seinastu įrini hevur landsstżrismašurin tikiš stig til at hava "delagasjónsfundir", har fųroysku umbošini hittast undir įrsfundi Noršurlandarįšsins at greiša frį sķnum virksemi og at leggja felags ętlanir.

• Śtnoršurrįšiš tekur stig til fund millum rįšiš og samstarvsrįšharrarnar śr Ķslandi, Fųroyum og Grųnlandi į hvųrjum įrsfundi hjį Noršurlandarįšnum.

• Śtnoršurrįšiš tók saman viš landsstżrismanninum ķ Noršurlandamįlum stig til at gera eina samstarvsavtalu millum Śtnoršurrįšiš og stjórnirnar ķ Ķslandi, Grųnlandi og Fųroyum. Henda avtala varš undirskrivaš ķ fjųr, og hon sigur m.a., at samstarvsrįšharrarnir ķ Noršurlandamįlum hava įbyrgdina av at fylgja viš samtyktunum hjį Śtnoršurrįšnum, og at rįšharrar śr Ķslandi, Fųroyum og Grųnlandi mųta į įrsfundum og serligum rįšstevnum hjį Śtnoršurrįšnum.

Harafturat hava fųroysku umbošini ķ Noršurlandarįšnum og landsstżrismašurin ķ Noršurlandamįlum tosaš um at hava meira regluligar fundir til tess at kunna hvųnn annan, men enn er hetta ikki komiš ķ fasta legu. 

Sostatt er stórur vilji at fįa arbeišiš samskipaš betur, og taš įliggur bęši tingumbošum og landsstżrismanni at byggja vķšari į taš, sum longu stig eru tikin til.

Handslag til Vestnorden
Jógvan viš Keldu vķsir ķ fyrispurninginum til eitt ķtųkiligt mįl, sum hann nevnir "Handslag til Vestnorden". Hetta var eitt uppskot, sum varš lagt fram fyri Noršurlandarįšiš og sķšani koyrt ķ eina nevnd, har Jógvan viš Keldu var umbošašur.  

Undirritaši varš ikki kunnašur um arbeišiš ķ nevndini, įšrenn uppskotiš varš samtykt, men sķšani er taš so sent samstarvsrįšharrunum at višgera. 

Hetta mįl hevur kortini onki at gera viš ta nevnd, sum Jógvan viš Keldu spyr um.  

Mįliš um at višgera Śtnoršur og samstarv viš grannaųkir okkara
Jógvan viš Keldu spyr um eina nevnd, sum samstarvsrįšharrarnir hava sett at višgera leiklutin hjį Śtnoršurlondunum og ikki minst samstarv viš okkara grannaųkir – Skotland, Hetland, Ķrland Orkneyoggjar, Sušuroyggjar, Nż Foundland og landnyršingspartin av Kanada. 

Henda nevnd er śrslit av einum įhaldandi trżsti śr Ķslandi og Fųroyum at fįa Noršurlond at samstarva ķ betri javnvįg, har Śtnoršurlondini og okkara grannar verša javnsett - so ikki bert veršur samstarvaš viš baltisku londini, ES og Śtnyršingsrussland. 

Ętlanin byrjaši, mešan Ķsland hevši formansskapin ķ Noršurlandarįšnum ķ 1999. Tį varš rįšstevna hildin ķ Reykjavķk um samstarv viš okkara grannaųkir, har umboš śr nógvum londum tóku lut. 

Sķšani skipaši landsstżriš saman viš Noršurlendska Rįšharrarįšnum ķ 2001 fyri stórari rįšstevnu ķ Fųroyum um samstarv kring alt Noršuratlantshav. Har var ein samstarvslżsing samtykt, har avtalaš varš, at lond/ųkir upp į skift skuldu skipa fyri framhaldandi rįšstevnum. Nęsta rįšstevna veršur ķ Hetlandi ķ įr. 

Harafturat er ętlanin um at styrkja leiklutin hjį Śtnoršurlondunum tikin upp į hvųrjum įrsfundi hjį Noršurlandarįšnum sķšani 1998 og į afturvendandi fundum millum samstarvsrįšharrarnar, brųv eru skrivaš til Rįšharrarįšiš o.s.fr. 

Ķ arbeišinum viš sonevndu "Vķsmannafrįgreišingini" legši undirritaši dent į at taka henda spurning upp, og taš gav eisini śrslit. Vķsmannafrįgreišingin um framtķšar noršurlendskt samstarv nevnir ķtųkiliga leiklutin hjį Śtnoršurlondunum og grannaųkjunum. 

Greitt er frį hesum arbeiši og ętlanum ķ frįgreišing til tingiš ķ 2001.

Nógv kunning og samstarv um hetta arbeišiš
Undan įrsfundinum hjį Noršurlandarįšnum ķ Helsinki ķ heyst – sum samstundis var hįtķšarhald fyri 50-įra stovningardagin – varš aftur trżst lagt į um at fįa leiklutin hjį Śtnorši styrktan og settan ovarlaga į dagsskrį. Spurningurin kom į skrį į fundi millum samstarvsrįšharrarnar, og ętlanin um at seta eina nevnd skuldi višgerast į fundi millum rįšharrarnar undir įrsfundinum ķ Helsinki. 

Į Noršurlandamóti ķ Fųroyum, įšrenn fariš varš til Helsinki, kunnaši eg um hesa ętlan og um ętlanirnar at fįa sjįlvstųšugan limaskap til Fųroya. Eg heitti į tingumbošini og onnur, sum skuldu hava oršiš og hava fundir į įrsfundinum, um at leggja dent į jśst hesi mįl: 

1. At fįa sjįlvstųšugan limaskap til Fųroya į skrįnna
2. At fįa leiklutin hjį Śtnorši styrktan

Undirtųkan fyri hesum var sera góš, og bęši tey fųroysku tingumbošini, Jóannes Eidesgaard og Jógvan į Lakjuni (varalimur fyri J. Viš Keldu), hildu rųšur um jśst hesi bęši mįl. 

Į fundi ķ fųroysku sendinevndini, mešan fundurin var ķ Helsinki, kunnaši eg eisini tey fųroysku tingumbošini um, at spurningurin um at seta eina nevnd at višgera bęši fųroyskan limaskap og at styrkja leiklutin hjį Śtnorši var į skrįnni fyri samstarvsrįšharrafundin. 

Į fundi millum formansskapin ķ Śtnoršurrįšnum og samstarvsrįšharrarnar śr Ķslandi, Fųroyum og Grųnlandi kunnaši eg somuleišis um hesar ętlanir. 

Sama dag samtyktu samstarvsrįšharrarnir at seta eina nevnd at višgera fyrireikingar til sjįlvstųšugan limaskap og eina ašra nevnd at višgera leiklutin hjį Śtnorši.  

At uppskotini um hetta fingu so góša undirtųku var jśst tķ, at ųll tey fųroysku umbošini – og serliga fųroysku tingmenninir - hųvdu samskipaš sķtt arbeiši og fingu bošskapin so greitt fram. Sostatt gekk hetta betur, enn ein kundi vónaš.  

Tķ undrist eg eitt sindur į, at Jógvan viš Keldu spyr um jśst hetta mįl og nżtir taš sum dųmi um vantandi kunning og samstarv.  

Trupulleikin ķ hesum mįli er helst, at Jógvan viš Keldu var burturstaddur į ST-ašalfundi ķ New York, mešan alt hetta fór fram, og at eg sķšani tį ikki havi kunnaš um vķšari gongdina. 

Hinvegin taki eg fult undir viš Jógvan viš Keldu, tį hann eftirlżsir tęttari samskifti millum tingumboš og landsstżri, tķ mong dųmi eru, sum prógva tųrvin į tķ. 

Eg skal tķ fegin taka stig til at fįa hetta ķ fastari legu.

Svar til talmerktu spurningarnar:

 1. Nęr er hesin arbeišsbólkur settur?
Arbeišsbólkin settu samstarvsrįšharrarnir į fundi ķ Helsinki tann 30. oktober 2002, eins og kunnaš varš um į fundi ķ fųroysku sendinevndini. 

Orsųkirnar til, at hesin bólkur varš settur, eru lżstar omanfyri, men eingin av teimum hevur nakaš viš Noršurlandarįšstilrįšing A 1275/presidiet at gera. 

Eg kann stutt nevna gongdina: 

a) Tann 11. januar 1999 skrivaši eg bręv til framlųgu į MR-SAM fundi ķ Keypmannahavn 13. januar 1999. Ķ hesum bręvi, har ķslendska formansskrįin varš višgjųrd, nevndi eg m.a. ętlanirnar um at ųkja noršurlandasamstarviš ķ Śtnorši og viš grannarnar hjį Śtnorši. Eg męlti til, at Noršurlendska Rįšharrarįšiš (NMR) ikki bara eyšmerkti baltisku londini og Śtnyršingsrussland sum grannaųkir hjį Noršurlondum, men at grannar Śtnoršurs fyri sunnan og fyri vestan eisini vóršu eyšmerktir sum nęrųkir hjį Noršurlondum. 

Hetta uppskot kom fyri į formligum MR-SAM fundi ķ Reykjavķk 15.juni 1999. 

Fundurin tók undir viš uppskotinum at višgera hetta, og taš varš vķst til MR-REG (rįšharrarnir fyri ųkissamstarvi), men varš samstundis vķst til nęrri višgerš ķ Vķsmannabólkinum, iš tį var farin til verka. 

Frįgreišingin frį Vķsmannabólkinum varš latin samstarvsrįšharrunum į fundi 9.oktober 2000. Frįgreišingin męlti m. a. til at ųkja noršurlandasamstarviš ķ Śtnorši og viš grannar Śtnoršurs ķ Atlantshavi. 

Į MR-SAM fundi 21. august 2002 ķ Kristiansand skjeyt Ašalskrivarin ķ NMR upp, at MR-SAM skuldi skifta orš um stųšu og framtķšarvįnir fyri noršurlandasamstarviš ķ Śtnorši og viš grannalond Śtnoršurs. 

Nišurstųšan varš, at ašalskrivarin skuldi gera uppskot til arbeišssetning fyri eini kanning av hesum evnum.  

MR-SAM skuldi so į fundi ķ oktober – ķ sambandi viš įrsfund Noršurlandarįšsins - taka setningin til višgeršar. 

Į MR-SAM fundinum 30. oktober ķ Helsingfors samtyktu samstarvsrįšharrarnir mandatiš fyri kanningina, og Noršurlond vóru bišin um at nevna hvųr sķn persón ķ bólkin. Tó varš gjųrt taš ķskoyti til mandatiš, at bólkurin umframt taš arbeiši, honum var įlagt, skuldi koma viš uppskoti til MR-SAM um, hvussu svarast skal upp   į NR-tilrįšing A 1275/presidiet (Handslag til Vestnorden). 

2. Hvųrjir eru limirnir ķ bólkinum? 
Ųll noršurlond uttan Įland hava valt eitt embętisfólk ķ bólkin. Harumframt er ein embętismašur frį NMR skrivari ķ bólkinum. Niels į Velbastaš, fulltrśi ķ Noršurlandamįlum, umbošar landsstżriš ķ bólkinum. 

3. Hvųrji eru verkevnini, iš bólkurin skal fremja?
Arbeišssetningurin er hjįlagdur hesum svari, men stutt kunnu hesi brotini śr setninginum lżsa arbeišiš (endurgiviš į donskum śr kommissorium). Lżsast skal: 

• Det nuvęrende, vest-nordiske samarbejdes omfang og politiske forankring
• Den hidtidige fęllesnordiske indsats og politik vedrųrende Vest-Norden og dets naboområder
• Officielle synspunkter om karakteren af den forudsatte underfokusering af Vest-Norden
• Identifikation af mulige fęllesnordiske strategiske interesser i relation til Vest-Norden, herunder:
• Identifikation af sagsområder, hvor Norden har strategisk interesse i fęlles samarbejde med Nordens vestlige naboområder ( fx Skotland, Orkney, Shetland, N.Foundland, NŲ-Canada)
• Mulig opprioritering af nordisk indsats i opfųlgningen af EU“s "Nordlige Dimension" og inden for denne i opfųlgningen af det "Arktiske vindue"
• Muligheder for vestnordiske NMR-projekter eller andre handlinger, som er af politisk vigtighed.
  
• Frivilligsektorens rolle i denne forbindelse
• Traktater eller lignende aftalers betydning som grundlag for samarbejde vedr. Vest-Norden
• Risici for marginalisering at Vets-Norden gennem dedikeret hhv. manglende nordisk indsats
• Risici for fragmentering af det nordiske samarbejde gennem "intern regionalisering"

Harumframt fekk bólkurin eisini ta uppgįvu, at geva MR-SAM uppskot til, hvussu NR-tilrįšing A 1275/presidiet (Handslag til Vestnorden) skal svarast.  Men hesi mįl eru, sum nevnt, annars ikki knżtt hvųr at ųšrum. 

4. Hvussu veršur hugsaš um, at samstarviš skal fara fram millum bólkin og fųroysku lųgtingsumbošini ķ Noršurlandarįšnum og ķ Śtnoršurrįšnum?
Ķ tķ arbeišssetningi, iš nevndur er frammanfyri, og sum bólkurin fremur fyri MR-SAM, er eingin ętlan um, at bólkurin ķtųkiliga skal samstarva viš įvķsar parlamentarikarar. 

Bólkurin skal handa arbeiši sķtt til samstarvsrįšharrarnar (MR-SAM).   

Rįšharrarįšiš tekur sķšani stųšu ķ mįlinum, og hendan stųšutakan veršur frįbošaš Noršurlandarįšnum. Ikki er vanligt, at parlamentarikarar eru uppi ķ mįlsvišgeršini į hesum stųši. Taš er neyvan mųguligt at bišja ein samnorrųnan arbeišsbólk um at samstarva beinleišis viš teir bįšar fųroysku lųgtingslimirnar ķ Noršurlandarįšnum. Og heldur ikki viš Śtnoršurrįšiš, sum ikki er skipaš undir Noršurlandarįšnum, men er sjįlvstųšugt.  

Hinvegin vil eg fegin kunna fųroysku umbošini og Śtnoršurrįšiš um arbeišiš so skjótt, nakaš śrslit fyriliggur frį bólkinum – og eg vil eisini fegin skjóta upp fyri samstarvsrįšharrunum, at skipaš eigur at verša fyri eini kunning frį nevndini til parlamentarikarar, tį arbeišiš er lišugt og lagt fyri samstarvsrįšharrarnar.

5. Nęr er ętlanin, at arbeišiš skal vera lišugt?
Tann arbeišsetningur, MR-SAM gav bólkinum, skal vera śr hondum greiddur so stundisliga, at MR-SAM kann taka śrslitiš viš į fundin ķ mišum juni ķ įr.  

Av tķ, at bólkurin ikki hevur nakaš mandat aftan į hendan dag, mį roknast viš, at ķskoytisuppgįvan at gera uppskot til svar til NR-tilrįšing A 1275/presidiet eisini er lokin ķ mišum juni. 

Nęr NMR fer at lata NR svar upp į tilrįšing A 1275/presidiet, veit eg ikki, men taš man fara at fylgja teimum vanligu mannagongdunum, sum skipa samskiftiš millum Noršurlandrįšiš og Rįšharrarįšiš.

Mįliš avgreitt.