66 Uppskot til  ríkislógartilmæli um at seta í gildi fyri Føroyar lóg um broyting av lóg um fíggjarligt støðufesti

A. Upprunauppskot
B. Frávik
C.1. viðgerð
D. Álit
E. 2. viðgerð
F. 3. viðgerð

Ár 2009, 27. januar, legði Jóannes Eidesgaard, landsstýrismaður, fram soljóðandi

Uppskot

 

til

 

ríkislógartilmæli um at seta í gildi fyri Føroyar lóg um broyting av lóg um fíggjarligt støðufesti 

 

Mælt verður ríkismyndugleikunum til at seta í gildi fyri Føroyar soljóðandi lóg: 

Lov om ændring af lov om finansiel stabilitet/NREF/FN501//

(Overgangsordning for statslig garanti m.v.)

§ 1

I lov nr. 1003 af 10. oktober 2008 om finansiel stabilitet foretages følgende ændringer:

1. I § 3 indsættes som stk. 3:

»Stk. 3. Der kan ydes statslige genudlån til Afviklingsselskabet.«

2. I § 4 indsættes som stk. 3:

»Stk. 3. Afviklingsselskabet sikrer rettidig betaling af samtlige forfaldne krav, jf. stk. 1 og 2.«

3. I § 5 indsættes som stk. 2:

»Stk. 2. Bestemmelserne i lov om finansiel virksomhed §§ 61, stk. 8, 170, 171 og 175 a finder ikke anvendelse i forhold til Afviklingsselskabet.«

4. Efter § 6 indsættes:                                                            

 

»Kapitel 2 a

Afvikling af nødlidende pengeinstitutter m.v.«

5. I § 7, stk. 2, ændres »sine aktiver og passiver« til: »sin virksomhed helt eller delvist«.

6. I § 7, stk. 2, indsættes efter 1. pkt.: »Afviklingsselskabet afgør, hvilke dele af pengeinstituttets virksomhed der ikke skal overdrages.« 

7. § 8, stk. 1, affattes således:
»Afviklingsselskabet kan i stedet for at indgå aftale med et nødlidende pengeinstitut efter § 7 vælge at afholde udgifter til eller indskyde kapital i et pengeinstitut, der helt eller delvist overtager det nødlidende pengeinstitut, eller på anden måde medvirke til afvikling af det omhandlede pengeinstitut i overensstemmelse med lovens formål.«

8. I § 11, 1. pkt., ændres »i pengeinstitutter og filialer, omfattet af ordningen« til: »og indskydere, jf. § 4, stk. 1 og 2,«.

9. § 11, 2. pkt., affattes således:

»Forpligtelser i Afviklingsselskabet og dets datterselskaber, der overstiger Det Private Beredskabs forpligtelser efter § 9, dækkes af staten.«

10. Efter § 16 indsættes før kapitel 5:

 

» Kapitel 4 a

Ordning med individuel statsgaranti for simpel, usikret gæld

§ 16 a. Der etableres en ordning, hvorefter Afviklingsselskabet efter ansøgning kan indgå aftale om ydelse af individuel statsgaranti for ikke-efterstillet, usikret gæld samt for et SDO-udstedende instituts supplerende sikkerhedsstillelse (junior covered bonds) med en løbetid på op til 3 år.

 Stk. 2. Ordningen administreres af Afviklingsselskabet i henhold til bestemmelserne i denne lov.

 Stk. 3. Den i stk. 1 nævnte ordning omfatter lån udstedt senest den 31. december 2010. Der kan ansøges om individuel statsgaranti på lån indtil den 31. december 2010. Økonomi- og erhvervsministeren kan fastsætte regler om, at fristen i 2. pkt. forlænges.

§ 16 b. Ansøgning efter § 16 a kan indgives af danske pengeinstitutter, datterselskaber i Danmark af udenlandske pengeinstitutter samt realkreditinstitutter, som opfylder solvenskravet på 8 pct., kravet til instituttets individuelle solvensbehov og et eventuelt højere individuelt solvenskrav, fastsat af Finanstilsynet, jf. § 124 i lov om finansiel virksomhed.

Stk. 2. Ansøgningen om statsgaranti skal indsendes til Afviklingsselskabet og vedlægges følgende dokumenter:

1) En redegørelse for opgørelsen af det individuelle solvensbehov.

2) En redegørelse fra kreditinstituttet om instituttets økonomiske stilling og fremtidsudsigter samt en udtalelse fra instituttets godkendte revisor herom.

3) Den seneste årsrapport og det seneste kvartalsregnskab.

Stk. 3. Økonomi- og erhvervsministeren kan fastsætte nærmere regler om ansøgningskrav, om udtalelsen fra revisor, behandlingen af ansøgningerne, samt om offentliggørelse af oplysninger om udstedte garantier m.v.

§ 16 c. For individuel statsgaranti efter § 16 a gælder i statsgarantiperioden følgende vilkår:

1) Der må ikke udbetales udbytte. Der kan dog udbetales udbytte fra den 1. oktober 2010,  forudsat at det kan rummes inden for det løbende overskud.

2) Der må ikke foretages kapitalnedsættelser, iværksættes nye tilbagekøbsprogrammer af egne aktier, udstedes fonds- eller friaktier til favørkurs eller i øvrigt gøres brug af lignende fordelagtige ordninger. Dette gælder dog ikke helt eller delvist tilbagekøb af statens aktier som led i en afvikling af et statsligt kapitalindskud i de institutter, hvor staten har en konverteringsret.

3) Der må ikke igangsættes nye aktieoptionsprogrammer eller andre lignende ordninger til direktionen, og eksisterende programmer samt andre lignende ordninger må ikke forlænges eller fornys.

4) Kreditinstituttet betaler en garantiprovision for statsgarantien, som fastsættes individuelt for hvert enkelt institut.

Stk. 2. Garantiprovisionen, jf. stk. 1, nr. 4, tilfalder staten.

Stk. 3. Reglerne i § 13, stk. 1, 2, 4, 5 og 7 finder tilsvarende anvendelse på aftaler om individuel statsgaranti.

Stk. 4. Økonomi- og erhvervsministeren kan fastsætte nærmere regler for fastsættelsen og beregningen af den garantiprovision, som skal betales til staten i henhold til stk. 1, nr. 4.

Stk. 5. Hvis et pengeinstitut eller realkreditinstitut, der har indgået aftale om en individuel statsgaranti på lån, overtræder de vilkår, som følger af § 16 c, stk. 1, nr. 1-4, kan Finanstilsynet udstede en advarsel til det pågældende kreditinstitut, afsætte bestyrelsesmedlemmer i det pågældende institut eller påbyde instituttet at afsætte en direktør i det pågældende institut.

Stk. 6. Økonomi- og erhvervsministeren kan fastsætte nærmere regler om og vilkår for Afviklingsselskabets indgåelse af aftale om ydelse af statsgaranti efter § 16 a.

§ 16 d. Forvaltningsloven gælder for Afviklingsselskabets behandling af ansøgninger om statsgaranti i medfør af § 16 a.«

11. § 17, stk. 4, 1. pkt. affattes således:

»Den generelle statslige garantiordning, jf. § 1, ophører den 30. september 2010.«

 

§ 2

 

Stk. 1. Loven træder i kraft den 4. februar 2009.

Stk. 2. Lovforslaget kan stadfæstes straks efter vedtagelsen.

 

Kap. 1 – Almennar viðmerkingar

Víst verður til viðmerkingarnar og skjøl til løgtingsmál nr. 67/2008 : Uppskot til ríkislógartilmæli um at seta í gildi fyri Føroyar lóg um kapitalinnskot frá statinum í kredittfeløg.

 

Víst verður til almennu viðmerkingarnar í uppskotinum í tí líki, tað er lagt fyri Fólkatingið 21. januar 2009, skjal 1. 

 

Kap. 2 – Avleiðingar av uppskotinum

Víst verður til viðmerkingarnar og skjøl til løgtingsmál nr. 67/2008 : Uppskot til ríkislógartilmæli um at seta í gildi fyri Føroyar lóg um kapitalinnskot frá statinum í kredittfeløg. 

 

Kap. 3 – Serligar viðmerkingar

Víst verður til serligu viðmerkingarnar í uppskotinum í tí líki, tað er lagt fyri Fólkatingið 21. januar 2009, skjal 1. 

 

Skjalayvirlit:

 

Skjal 1: Lovforslag nr. L 103, Forslag til Lov om ændring af lov om finansiel stabilitet.

 

Uppskot frá John Johannessen, Jógvan á Lakjuni, Anfinni Kallsberg, Alfred Olsen, Helga Abrahamsen, Eyðgunn Samuelsen og Jákup Mikkelsen um at gera frávik í tíðarfreistum til 2. og 3. viðgerð, sambært § 85 í tingskipanini, í viðgerðini av løg­tingsmálunum nr 66/2008: Uppskot til ríkislógar­tilmæli um at seta í gildi fyri Føroyar lóg um broyting í lóg um fíggjarligt støðu­festi, og nr. 67/2008: Uppskot til ríkislógartilmæli um at seta í gildi fyri Føroyar lóg um kapitalinnskot frá statinum til kredittstovnar soleiðis, at málini verða endaliga avgreidd frá tinginum í dag.

Samtykt 18-2-10.

1. viðgerð 29. januar 2009. Málið beint í Fíggjarnevndina, sum tann 2. februar 2009 legði fram soljóðandi

Álit

 

Landsstýrið hevur lagt málið fram tann 27. januar 2009, og eftir 1. viðgerð 29. januar er tað beint Fíggjarnevndini.

 

Nevndin hevur viðgjørt málið á fundi tann 30. januar og 2. februar 2009.

 

Undir viðgerðini hevur nevndin havt fund við Felagið fyri Peningastovnar, Landsbankan og landsstýrismannin í fíggjarmálum.

 

Undir viðgerðini hevur nevndin býtt seg í ein meiriluta og ein minniluta.

 

Meirilutin (Anfinn Kalsberg, Eyðgunn Samuelsen, Magni Laksáfoss og Bjørn Kalsø). Síðani lógin um fíggjarligt støðufesti var samtykt á heysti 2008, hava flestu lond í ES gjørt líknandi skipan, tó er tíðarskeiðið, har trygd verður veitt, 5 ár, har tað hjá okkum bert er 2 ár. Hesum leggur lógarbroytingin uppfyri, og er Fíggjarnevndin samd um, at hesa trygd skulu innskjótarar í føroyskum peningastovnum eisini hava. Hóast peningastovnarnir sjálvir skulu gjalda fyri hesa trygd, hava føroyskir peningastovnar tikið undir við broytingini.

 

Frá Økonomi- og Erhvervsministeriet hevur nevndin fingið kunning um tær broytingar, sum Erhvervsudvalget í Fólkatinginum hevur mælt Fólkatinginum til at gera í uppskotinum, sum samstundis er lagt fyri Fólkatingið til viðgerðar. Eisini viðmerkingarnar, sum Erhvervsudvalget hevur til tilmæltu broytingarnar, eru sendar Fíggjarnevndini til kunningar.

 

Meirilutin mælir Løgtinginum til at gera somu broytingar, og tekur undir við viðmerkingum, sum Erhvervsudvalget hevur gjørt til hesar broytingar. Álitið frá Erhvervsudvalget er hjáknýtt hesum álitinum sum skjal 1 fyri á hendan hátt at kunna um viðmerkingarnar til broytingarnar, heldur enn at endurtaka tær í hesum álitinum.

 

Við hesum viðmerkingunum setir meirilutin fram soljóðandi

 

b r o y t i n g a r u p p s k o t

 

1) Í § 1, verður aftaná nr. 7 sett inn nýtt nr. 01, sum verður soljóðandi:

"01. I § 8, stk. 2, ændres »§ 7, stk. 2, 2. pkt.« til: »§ 7, stk. 2, 3. pkt.«"

 

2) Í § 1, nr. 10 verður § 16 a, stk. 1 orðað soleiðis:

"Der etableres en ordning, hvorefter Afviklingsselskabet efter ansøgning kan indgå aftale om ydelse af individuel statsgaranti for eksisterende og ny ikkeefterstillet, usikret gæld og for et særligt dækkede obligations- eller særligt dækkede realkreditobligationsudstedende instituts samt Danmarks Skibskredit A/S’ supplerende sikkerhedsstillelse (junior covered bonds) med en løbetid på op til 3 år."

 

3) Í § 1, nr. 10 verður í § 16 c, stk. 1, nr. 1 sett inn nýtt 3. pkt., sum verður soljóðandi:

"Derudover må Danmarks Skibskredit A/S, uanset 1. pkt. udbetale 15 pct. af det årlige overskud til Den Danske Maritime Fond, forudsat at det kan finansieres inden for det løbende overskud."

4) Í § 1, nr. 10 verður í § 16 c, stk. 1, nr. 2, 1. pkt. aftaná orðið "kapitalnedsættelser," sett inn orðini "hvor beløbet udbetales til aktionærer, garanter eller andelshavere,".

5) Í § 1, nr. 10 verða í § 16 c, stk. 3 orðini "§ 13, stk. 1, 2, 4, 5 og 7," broytt til "§ 13, stk. 1-7, og § 15".

6) Í § 1, verður aftaná nr. 11 sett inn nýtt nr. 02, sum verður soljóðandi:

"02. I § 17, stk. 4, 3. pkt., ændres »konkursdekret afsiges« til: »konkursbegæring er indgivet«."

 

Serligar viðmerkingar til einstøku broytingarnar:

Broytingarnar samsvara, sum nevnt, teimum broytingum, ið, Fíggjarnevndin hevur fingið upplýst, verða lagdar fyri Fólkatingið í sama máli. Serligu viðmerkingarnar, ið eru knýttar til tey broytingaruppskot, ið verða løgd fyri Fólkatingið, eru tí eisini viðkomandi fyri fyriliggjandi broytingaruppskot frá Fíggjarnevndini, og verða tey skjøl, ið Fíggjarnevndin hevur fingið frá danska Økonomi- og erhvervsministeriet, tí løgd við hesum áliti, heldur enn at endurgeva viðmerkingarnar í sjálvum álitinum.

 

Við hesum broytingum tekur ein meiriluti undir við málinum og mælir Løgtinginum til at samtykkja uppskotið. 

 

Minnilutin (Annita á Fríðriksmørk, Torbjørn Jacobsen og Bill Justinussen) hevur hesar viðmerkingar: 

 

Meðan stjórnir kring allan heim sita í toti við at snikka saman tiltøk, ið skulu forða fyri ringastu avleiðingunum av altjóða fíggjarkreppuni, hava føroyskir myndugleikar bert bíðað eftir loysnum frá donsku stjórnini og danska Fólkatinginum.

 

Fyrsta tiltakið frá donskum myndugleikum var ein víðkað trygd fyri allar innskjótarar í peningastovnum undir danskari lóg, sum peningastovnunum varð álagt at fíggja sjálvir upp til eina mestuupphædd á 35 mia. krónur, meðan danski statskassin síðani veitti trygd fyri upphæddum, ið fara upp um hetta. Henda skipan varð sett at fara úr gildi í 2010.

 

Landsstýrið legði 9. oktober 2008 donsku lógina um víðkaða innskjótaratrygd fyri Løgtingið í seinastu løtu, har tingið fekk eitt samdøgur í freist at samtykkja málið.

 

Tjóðveldið, Miðflokkurin og Sjálvstýrisflokkurin løgdu fram broytingaruppskot við tí setningi, at føroyskir myndugleikar skuldu hava egin umboð og fult innlit í sambandi við at viðgera møgulig almenn innskot og at seta treytir hjá føroyskum peningastovnum. Og harafturat, at ítøkilig samráðing skuldi verða millum danskar og føroyskar myndugleikar um bæði at gjalda til føroyskar peningastovnar og at taka ímóti aftur peningi, sum føroyskir peningastovnar hava goldið inn til víðkaðu trygdarskipanina, um teir ikki verða nýttir. Broytingaruppskotini vórðu feld.

 

Viðmerkingarnar vóru annars soljóðandi:

Føroyska fíggjarkervið og føroysku peningastovnarnir eru partar av altjóða fíggjarmarknaðinum, har eitt skriðulop í løtuni tekur annað við sær.

 

Altjóða fíggjarmarknaðurin liggur nú víðopin, og øllum stendur greitt, at hann er bygdur á jagstranina eftir skjótum vinningi uttan verulig virði ella virðisskapan aftanfyri, alsamt økjandi kapitalflutning og lán millum fíggjarstovnar og fyritøkur, sum bara liva so leingi, vaksandi lánsmylnan melur skjótari fyri hvønn dag. Ongin ivast í dag heldur í, at talan als ikki hevur verið um fólkaræðisligt eftirlit ella krøv til gjøgnumskygni og ábyrgd í hesi skipan, sum sjálvt ikki størstu leikararnir hava skilt samanhangirnar í.

 

Tá ið fyrstu stóru propparnir vórðu settir í partar av hesi samanvavdu rørskipan, við fallinum hjá amerikonsku íbúðarfíggingarstovnunum, steðgaði renslið upp í allari skipanini.

 

Altjóða fíggjarmarknaðurin, sum í fyrsta lagi støðugt hevur sett alt fólkaræði og politiskar skipanir í skák, setir nú eisini alt tað politiska valdið í heiminum í mát: Tað, ið var altjóða mál og privat ogn, tá vinningurin skuldi vinnast, gerst nú aftur ábyrgd einstakra tjóða og alment mál, tá rokningin skal gjaldast og uppruddingin fara fram.

 

Tískil eru nú stjórnir og ting í flestu londum hvør í sínum lagi farin at bjarga sínum fíggjarstovnum og kapitalmarknaðinum við politiskum “hjálparpakkum”. Og tey lond, ið ikki spenna trygdarnet undir sínar fíggjarstovnar við almennum peningi, eru í vanda fyri at gerast næsta skriðan, ið loypur, tí kapitalurin søkir enn har, sum hann heldur seg fáa mest burturúr, og har vandin er minstur fyri at missa.

 

Eisini tey lond og teir peningastovnar, ið annars hava havt ein rímiliga sunnan fíggjarpolitikk og ikki hava gingið á odda í spekulasjónsátøkum, verða tvungin at geva trygdarváttanir, ið kunnu tálma óttanum, sum í løtuni stýrir atgerðum kapitalánaranna. Hvør tjóð er nú farin í kapping um at tryggja áhugamálini innan sítt politiska búskapar- og ábyrgdarøki.

 

Føroyski búskapurin og føroysku fíggjarstovnarnir hava ikki verið fremstir í teimum leikum, sum hava elvt til altjóða fíggjarkreppuna. Í hesum føri kann helst staðfestast, at tað hevur verið ein fyrimunur, at føroyska bankakervið hevur verið rikið lutfalsliga varisliga eftir bankakreppuna í 1992, og at útrásirnar á aðrar marknaðir hava ikki vundið upp á seg fyrrenn seinastu fáu árini.

 

Men eisini føroysku peningastovnarnir eru í vanda fyri at verða raktir av álitiskreppuni.

 

Danmark og danskir myndugleikar hava saman við donsku fíggjarstovnunum gjørt eina loysn, ið kann skapa álit á danska fíggjarkervið, og hava valt eina víðkaða innskjótaratrygd, har peningastovnarnir lutfalsliga eftir eginpeningi seta peningaupphæddir í og geva veðhald til ein tilbúgvingargrunn. Upphæddin er sett til 2% av donsku bruttotjóðarúrtøkuni – 35 mia. kr. – og bankarnir hefta samsvarandi sínum eginpeningi. Danski staturin veitir síðani statsveðhald fyri alt, sum er oman fyri hesar 35 milliardirnar.

 

Samstundis verða víðfevndar heimildar latnar danska Fíggjareftirlitinum umvegis lógarsettu skipanina at taka yvir stýring av bankum, sølum, samanlegging o.a.

 

Hóast føroyski búskapurin er ein atskildur búskapur frá tí danska, og vit hava føroyskar peningastovnar, ið ikki hava sett seg í somu vandar, sum danskir bankar, er fíggjarmarknaðurin formliga danskt málsøki.

 

Tískil er onki veruligt val hjá føroysku peningastovnunum enn at knýta seg upp í loysnina hjá donsku myndugleikunum – so ella so.

 

Vit kunnu sostatt staðfesta, at søgan endurtekur seg: Bankakreppan í Føroyum í 1992 og 1993 prógvaði, at onki trygdarnet ella nøkur felags loysn var spent undir føroyskar bankar tá.

 

Ístaðin var við politiskum trýsti og vantandi kunning umvegis danska fíggjareftirlitið ásett, at føroyski skattgjaldarin og føroyska samfelagið skuldi bjarga – ikki bara føroyskum smáinnskjótarum, men eisini allar aðrar innskjótarar og bjarga donskum peningastovni í Føroyum. Tá var ongin felags loysn millum danskar og føroyskar peningastovnar.

 

Nú eru føroyskir peningastovnar so noyddir at taka lut í eini skipan, har teir gjalda til eina felags loysn, ið fyrst og fremst er gjørd til at tryggja danska fíggjarkervið.

 

Føroysku peningastovnarnir kunnu í ringasta føri gjalda upp til tilsamans 460 mió. kr., hóast teir ikki sjálvir fáa tørv á at nýta skipanina í lógaruppskotinum. Hesar 460 mió. krónurnar eru meira enn tvífalt 2% av føroysku bruttotjóðarúrtøkuni.

 

Og talan er um eina loysn, ið fyrst og fremst leggur rokningina til vanliga borgaran og vanliga kundan í peningastovnunum, sum skulu gjalda við hægri rentu.

 

Enn einaferð eru tað tey, ið ikki hava tikið lut í ella fingið vinning av spekulasjón og virðisflutningi, ið skulu gjalda fyri, at tey, ið hava fingið vinning, verða bjargað – og kunnu aftur fáa vinning, tá fíggjarmarknaðurin aftur fer at mala.

 

Tað er átaluvert, at føroyskir myndugleikar ikki hava tikið virknan lut í samráðingum um og hava viðgjørt hesa loysn út frá føroyskum áhugamálum og til tess at tryggja áhugamálini hjá føroyska samfelagnum sum heild.

 

Meðan danski fíggjarmarknaðurin saman við stjórn og øllum politiskum flokkum hava viðgjørt og eru samd um eina loysn, ið uttan iva verður mett skilabest fyri danska samfelagið, er als onki atlit tikið til føroyska búskapin og til føroyska fíggjarkervið.

 

Minnilutin staðfestir, at tað er onki val og alneyðugt, at tingið tekur undir við, at Føroyar knýta seg í framløgdu skipanina so ella so.

 

Men hetta átti at verið ein skipan, har Føroyar eru nevndar sum ein partur í skipanini. At hetta verður viðgjørt sum ein avtala millum Føroyar og Danmark.

 

T.e., at Føroyar og føroysku peningastovnarnir knýta seg í skipanina og taka lut eftir egnum

fortreytum. Tí verður skotið upp:

 

 

Tí setir minnilutin fram soljóðandi 

b r o y t i n g a r u p p s k o t 

Í grein 1 verður sett sum nýtt stk.2:

 

"Stk. 2. Inden for rammerne af den i stk. 1 nævnte garantiordning forhandler Danmarks regering og Færøernes landsstyre om en aftale der skal sikre:

 

a) færøske medlemmer i bestyrelsen for afviklingsselskabet

 

b) at de færøske pengeinstitutters andel i indbetaling og garanti sættes i relation         til det færøske bruttonationalprodukt.

 

c) at færøske myndigheder får fuldt indblik og orientering om lovens anvendelse på samme niveau som den danske regering

 

d) det færøske hjemmestyres retsstilling, hvor den danske stat er nævnt i loven.

 

e) at i de tilfælde, hvor Afviklingsselskabet behandler sager vedrørende færøske

pengeinstitutter, skal færøske myndigheder indrages i behandlingen på samme niveau som danske myndigheder."” 

 

Men landsstýrið vissaði tingið um, at samráðingar skuldu verða millum føroyska landsstýrismannin í fíggjarmálum og danska búskapar- og vinnumálaráðharran, áðrenn ein mánaður var runnin.

 

Ongar slíkar samráðingar hava verið. Og í fleiri mánaðir hevur síðani verið arbeitt í Danmark við einum nýggjum tiltaki fyri fíggjarmarknaðin, har stjórnin hevur samráðst við donsku politisku flokkarnar og við serfrøðingar.

 

Løgmaður skrivaði í desember 2008 til danska forsætisráðharran við umbøn um, at føroyskir myndugleikar nú skuldu við í samráðingarnar og skuldu hava neyva og rættstundis kunning um møgulig tiltøk. Hetta varð ikki eftirlíkað, og løgmaður fekk ikki svar fyrr enn um hálvan januar 2009, tá samráðingarnar í Danmark vóru at enda komnar.

 

Nærum fýra mánaðir eru lidnir síðani fyrstu donsku lógina um fíggjarmarknaðin, og ongin politisk atgerð, greining ella tiltak er farið fram hjá Føroya landsstýri.

 

Ístaðin liggur nú aftur eitt danskt ríkislógartilmæli á borðinum, sum Løgtingið bert hevur skammar stundir at viðgera, nevniliga tveir-tríggjar arbeiðsdagar.

 

Innihaldið í hesum sonevnda “seinna bankapakkanum” danska, er í trimum høvðustættum:

 

  1. Í fyrsta lagi verður tann fyrr samtykta víðkaða innskjótaratrygdin longd frá bert at galda í tvey ár, til at galda í 5 ár fram til 2013.

 

  1. Í øðrum lagi verður gjørd ein skipan, har danski staturin eftir umsókn kann seta sonevndan “hybridan kjarnukapital” í danskar peningastovnar. Tað merkir, at danski staturin fer at eiga í peningastovninum og á hendan hátt bjarga teimum peningastovnum, ið eru í vanda fyri ikki at lúka kravið um eginpening í mun til útlánini. Alt eftir støðuni í peningastovninum tilskilar danski staturin sær eina rentu, ið kann liggja millum 8 og 12%. Ongin tíðaravmarking er á, og tískil kann danski staturin í prinsippinum koma at eiga lut í peningastovnum í ókomin ár.

 

  1. Í triðja lagi verður ein upphædd sett av til at víðka ein serligan útflutningskreditt í donsku skipanini, har fyritøkur gjøgnum ein peningastovn kunna søkja um útflutningstrygd frá danska statinum.

 

Harumframt eru ymsar nýggjar heimildir hjá danska Fíggjareftirlitinum, ymsar avmarkingar hjá peningastovnum til eitt nú at draga stjóralønir av í skatti og annað av fíggjartekniskum slagi.

 

Landsstýrið mælir til at seta hesar donsku skipanirnar í gildi fyri Føroyar uttan nakað grundleggjandi fyrivarni. Og føroysku peningastovnarnir, sum eru undir danskari lóg, mæla sjálvsagt við einari rødd til tað sama. Ikki tí, at teir eru í somu støðu sum danskir peningastovnar, men helst eru munandi betur fyri viðvíkjandi eginpeningi í mun til útlán. Men rætt og slætt tí, at peningastovnar allir eru í eini bíðistøðu, har eitt hvørt tekin út í almenningin og umheimin um, at teir ikki eru á somu slóð og undir somu skipan, sum danskir bankar, kann hava stóran týdning fyri álitið hjá kundum og lánsveitarum.

 

Fyri føroysk stjórnarmál og fyri føroyskt fólkaræði og ábyrgd, er talan um sera grundleggjandi vegamót.

 

Fyri bert 16-17 árum síðani fóru føroysku peningastovnarnir á heysin, og føroyski skattgjaldarin rindaði alla rokningina fyri eitt ábyrgdarloysi og ein studnings-, veðhalds-, útláns- og spekulasjónspolitikk, sum var farin út um alt mark.

 

Føroyska politiska skipanin varð sett undir umsiting, og umvegis samstarv millum donsku stjórnina, danska fíggjareftirlitið og danskar bankar varð ein eykarokning send víðari til føroyska skattgjaldaran og føroysk húsarhald, sum vit enn liva við avleiðingunum av, og har vanlig fólk enn sita í skuld. (Hetta er alt skjalfest í sonevndu “Grønborg-frágreiðingini”, sum varð handað í januar 1998.)

 

Politiska niðurstøðan var greið: Hetta mátti ongantíð henda aftur! Føroyingar skuldu sjálvir taka ábyrgd av egnum búskapi og fíggjarkervi – og skipanin við, at føroyskir myndugleikar róku ábyrgdarleysan fíggjar-, búskapar- og vinnupolitikk, meðan alt fíggjarkervið var undir danskari lóg, eftirliti og stýring, skuldi broytast.

 

Við bankaavtaluni í juni 1998 millum Føroya landsstýri og donsku stjórnina, ið varð einmælt samstykt á Løgtingi, varð staðfest, at føroyskir myndugleikar átóku sær ábyrgdina av øllum búskapinum, og at farið varð undir at fáa alla lóggávu og ábyrgd á føroyskar hendur. Harafturat skuldu føroyskir myndugleikar hava fult  innlit í støðuna í føroyskum peningastovnum.

 

Og í avtaluni tók Føroya landsstýri eisini fult ræðið á Fíggingargrunninum frá 1992, sum átti Føroya Banka, á Framtaksgrunninum og á Realkredittstovni Føroya.

 

Síðani hevur verið roynt at taka alla fíggjarlóggávu á føroyskar hendur, sum eisini er ein fortreyt, um Føroyar skulu kunna gera altjóða avtalur við onnur lond og felagsskapir sum eitt nú EFTA, ES og WTO.

 

Tá ið stjórnarskifti var í Føroyum í 2004, og Fólkaflokkurin kastaði saman við sambandsflokkunum í Føroyum, kom tó stígur í ætlanirnar, og tann greiða ábyrgdarleiðin, sum varð løgd eftir kreppuna í nítiárunum, kámaðist.

 

Og frá 2004 byrjaði sama gongd í Føroyum, har studningur, skattalættar, spekulasjónsfyrimunir og vantandi fíggjarstýring gjørdust gerandiskostur eins og í 80’unum. Peningastovnarnir fóru í sínum lagi eisini at bjóða nýggj og kreativ lán, og landsstýrið gav serligar fyrimunir til spekulasjón.

 

Tá ið partar av Føroya Banka og Atlantsflog vórðu einskild í 2006, bant landsstýrið seg at seta peningin í Búskapargrunn ella gjalda almenna skuld niður. Men landsstýrið framdi ikki samtyktina. Ístaðin verður hesin peningur nú nýttur í vanliga rensli landskassans.

 

Altjóða fíggjarkreppan hevur avdúkað, at tær politisku skipanirnar, sum skuldu umboða fólkið og gera framtíðartryggar loysnir fyri komandi ættarlið, hava gjørt beint tvørturímóti. Tær politisku skipanirnar hava bæði slept allari stýring og forsømt eftirlitið við einum fíggjarheimi, sum hevur sprænt pengar út, uttan at verulig virði vóru aftanfyri. Og politisku skipanirnar hava hartil eggjað til

 

 

neo-liberal átøk, sum hildu uppá, at tess minni spekulantar rindaðu til felagsskapin og stóðu til svars fyri politiska myndugleikanum, tess meiri skuldi ævigur vøkstur skapast.

 

Talan hevur verið um eitt slag av góðkendum spæli, har onki gjøgnumskygni og ongin ábyrgd hevur verið til staðar yvirhøvur.

 

Og alt  endar hjá politisku skipanini, sum bæði forsømdi sína ábyrgd og spældi virknan leiklut í spælinum. Og tað endar hjá vanligum húsarhaldum og burðardyggum vinnulívi, sum nú hava trupulleikar at fáa fígging til vanligt virksemi.

 

Fyri føroysk stjórnarmál og føroyskt fólkaræði og ábyrgd kann tað als ikki góðtakast, at tað politiska ábyrgdarloysið, sum hevur verið atvoldin til trupulleikarnar, nú skal elva til uppaftur størri ábyrgdarloysi .

 

Við uppskotnu loysnini at seta donsku “bankapakkarnar” í gildi fyri Føroyar, leggja føroyskir myndugleikar alla ábyrgd fyri fíggjarkervinum frá sær til danskar myndugleikar:

 

-         Danska fíggjareftirlitið fær øktar heimildir mótvegis føroyskum peningastovnum –  uttan at føroyskir myndugleikar hava innlit ella avgerðarrætt.

-         Danski Búskapar- og vinnumálarðaharrin fær heimildir at seta danskan statspening í føroyskar peningastovnar í prinsippinum í óavmarkaða tíð – uttan at føroyskir myndugleikar hava innlit ella avgerðarætt.

-         Og lagt verður upp til, at føroyskar vinnufyritøkur skulu umvegis føroyskar peningastovnar søkja um útflutningskreditt  og – trygging frá donskum statsstovnum.

 

Fyri føroyska sjálvsvirðing og føroyskt stríð at standa á egnum beinum, er talan um eitt risaafturstig, har vanligi føroyingurin og føroyskt vinnulív fær trúttað niður í seg, at danska stjórnin bjargar teirra pengum og møguleikum, hóast talan ikki er um nakra útreiðslu fyri danska statin, men heldur eina inntøku, um ætlanirnar eydnast.

 

Fyri møguleikarnar hjá Føroyum at taka lut í altjóða samstarvi, er talan um risaafturstig, tí kravið til øll lond, sum skulu samstarva og gera avtalur, er sjálvsagt, at tey hava myndugleika og ræðið á sínum egna fíggjarkervi.

 

Fyri møguleikarnar hjá føroyingum at reka skilagóðan fíggjar- og búskaparpolitikk er talan um eitt risa-afturstig, tí størri myndugleiki verður fluttur til Danmarkar og onki innlit tryggjað.

 

Og fyri føroyskt fólkaræði er talan um, at føroyskir politikarar og ráðharrar kunnu ikki haldast til svars fyri sínar avgerðir viðvíkjandi fíggjarkervinum og vanligum føroyskum húsarhaldum og bankakundum, tí ábyrgdin verður send av landinum.

 

Hvussu ætla løgtingsfólk og landsstýrisfólk við ráðharraábyrgd at svara mótvegis teimum, ið hava valt tey, um gongdin á fíggjarmarknaðinum elvir til hægri rentur og økt gjøld hjá peningastovnunum? At tað bert er eitt danskt mál? 

 

Tað tykist vera ein serføroysk misskiljing, at samstarv snýr seg um at leggja ábyrgd frá sær og lata onkran annan taka avgerðirnar. At tað at hava egnan myndugleika og avgerðarrætt merkir, at tú ert einsamallur og isoleraður.

 

Men veruleikin er tann øvuti:   Bert um vit taka ábyrgd av okkara avgerðum sjálvi, og hava bæði innlit og myndugleika á týdningarmestu samfelagsøkjum, kunnu vit samstarva sum javnir partar við onnur – eisini um so áleikandi mál sum altjóða fíggjarkreppuna, har vit enn ikki hava sæð veruligu avleiðingarnar í Føroyum.

 

Tí skjýtur Tjóðveldi upp, at vit samstarva við danskar myndugleikar um átøkini á fíggjarmarknaðinum, og taka ábyrgdina av øllum tí, sum hevur við føroyskar peningastovnar og fígging at gera.

 

Tað merkir, at hóast lóggávan enn er donsk:

 

-         Skulu føroyskir myndugleikar hava innlit í og sjálvir finna fígging til ta víðkaðu innskjótaratrygdina, um tørvur er á tí oman fyri tað, ið bankarnir sjálvir hava goldið inn til. Og føroyskir myndugleikar skulu eisini hava tann avlopspening, sum kann vera frá føroyskum peningastovnum, um inngoldni peningurin ikki verður nýttur, heldur enn at hetta fer í danska statskassan, sum samtykt varð í oktober.  Tí skjýtur Tjóðveldi sama broytingaruppskot upp til lógina um fíggjarligt støðufesti, sum sett varð fram í oktober.

 

-         Um føroyskir peningastovnar søkja um “hybridan eginkapital”, so skal tað vera landsstýrið, ið viðger umsóknina og útvegar hann og eisini ásetur rentu og treytir. Verður samanborið við, hvat danskir myndugleikar seta av til donsku peningastovnarnar í hesum sambandi, so verður í mesta lagi talan um einar 3-400 mió. krónur til føroyskar peningastovnar, sum ikki er ógvusligt í mun til eitt nú lánið til Íslands.

 

-         At landsstýrið sjálvt ger eina skipan fyri útflutningskreditti, um tørvur er á tí, eitt nú í samstarvi við Realkredittstovn Føroya. 

 

Tískil setur minnilutin fram soljóðandi: 

b r o y t i n g a r u p p s k o t 

Í grein 2 verður sett sum nýtt stk. 3:

 

"Stk.32. Inden for rammerne af den i § 1, stk. 1 nævnte garantiordning forhandler Danmarks regering og  Færøernes landsstyre om en aftale der skal sikre:

a) færøske medlemmer i bestyrelsen for afviklingsselskabet

b) at de færøske pengeinstitutters andel i indbetaling og garanti sættes i relation til det færøske bruttonationalprodukt.

c) at færøske myndigheder får fuldt indblik og orientering om lovens anvendelse på samme niveau som den danske regering

d) det færøske hjemmestyres retsstilling, hvor den danske stat er nævnt i loven.

e) at i de tilfælde, hvor Afviklingsselskabet behandler sager vedrørende færøske pengeinstitutter, skal færøske myndigheder inddrages i behandlingen på samme niveau som danske myndigheder." 

 

Skjal 1: Álitið frá Erhvervsudvalget 

2. viðgerð 2. februar 2009. Broytingaruppskot frá minnilutanum í Fíggjarnevndini, Annitu á Fríðriksmørk, Tórbjørn Jacobsen og Bill Justinussen, fall 10-0-18. Broytingaruppskot frá meirilutanum í Fíggjarnevndini, Anfinni Kallsberg, Eyðgunn Samuelsen, Magna Laksáfoss og Bjørn Kalsø samtykt 28-0-0. Uppskotið soleiðis broytt samtykt 28-0-0. Uppskotið fer soleiðis samtykt til 3. viðgerð.
Tingmálini nr. 66/2008 og nr. 67/2008 vórðu viðgjørd undir einum.

3. viðgerð 2. februar 2009. Uppskotið, sum samtykt við 2. viðgerð, endaliga samtykt 28-0-0. Málið avgreitt.