S-70 Fyrispurningur til Karsten Hansen, landsstýrismann, viðvíkjandi løgunýtsluni í teim 7 gomlu valdømunum tíðarskeiðið, farna samgonga hevur sitið við valdi landsins 

Ár 2007, týsdagin 15. apríl, boðaði formaðurin frá omanfyri nevnda fyrispurningi frá Páll á Reynatúgvu, løgtingsmanni, sum var soljóðandi:

Fyrispurningur   

1)      Hvussu nógvar løgukrónur eru játtaðar íalt hesi 4 árini?

2)      Hvussu nógvar løgukrónur eru nýttar hesi árini?

3)      Hvussu eru løgukrónurnar játtaðar, býtt á gomlu valdømini?

4)      Hvussu eru løgukrónurnar nýttar, býtt á gomlu valdømini?

5)      Hvussu nógvar løgukrónur hjá almennum partafeløgum, eru nýttar hesi árini, býtt á gomlu valdømini?

6)      Hvussu nógvar løgukrónur hjá millumkommunalum felagsskapum eru nýttar hesi árini, býtt á gomlu valdømini?

7)      Hvussu nógvar løgukrónur hjá kommunum eru nýttar hesi árini, býtt á gomlu valdømini?

8)      Hvussu stór er privata skuldarbindingin í hesum tíðarskeiði, býtt á gomlu valdømini?

9)      Hvussu stór er partafelagsskuldarbindingin í hesum tíðarskeiði, býtt á gomlu valdømini?

10)  Hvussu stórur er vøksturin í føstum leypandi prísum í rakstrarútreiðslunum, ár fyri ár, í farna samgonguskeiði?

11)  Hava vit í Føroyum aftaná farnu fýra samgonguárini reallønarvøkstur ella reallønarfall?

Viðmerkingar

Farna samgonga legði til brots við einum ekspansivum búskaparpolitikki, sum hevði til endamáls at seta ferð á føroysku búskaparhjólini. Skattalætti og íløguraðfestingar, sum skuldu tryggja eitt betrað peninga og virksemisumfar kring alt landið, var boðskapurin.

Ógvusliga broytingin í fíggingarviljanum hjá peningastovnunum man tó eiga sín dygga leiklut í hesum virksemisvøkstri. Beinleiðis avleiðingin er ein stór øking í skuldarbindingini í samfelagnum.

Ógvuliga ymiskt er, hvussu politikkurin hevur vignast. Ferðin er nógv, ov nógv, vildu nógv sagt, í pørtum av landinum, meðan onnur økir framvegis liva eina stagnasjónskenda búskapartilveru.

Samanumtikið tykist fjølmiðlaleikurin farna hálvárið um tálming og búskaparhita, at byggja á eina heldur eintýðuga lýsing av samlaðu búskapargongdini í landinum.

Fyri at útvega Løgtinginum betri kjakgrundarlag og tilfar til støðutakan, nú fyrsta  fíggjarlógin hjá sitandi samgongu stendur fyri framman, biðist landsstýrismaðurin svara hesum fyrispurningum.

Svar:

Ad. 1. Farna samgongan játtaði brutto 1.328 mió. kr. í løgum á løgtingsfíggjarlógunum frá 2004 til 2008, tó varð uppskotið fyri 2008 ikki samtykt. Netto játtaðu løguútreiðslurnar sama tíðarskeiðið var 1.071 mió. kr. Munurin millum løgur og løguútreiðslur er søla av løgum og flytingin úr Íleggingargrunninum til Vága Floghavn í 2008, sum verður skrásett á løgtingsfíggjarlógini. Sølurnar eru t.d. sølan av gamla Smyrli og Dúgvuni, ætlaða sølan av íbúðarbygningum hjá Landssjúkrahúsinum og oljutangum. Í 2008 skuldi sambært falna fíggjarlógaruppskoti flytast 65 mió. kr. úr Íleggingargrunninum til Vága Floghavn umvegis løgtingsfíggjarlógina. Henda játtanin var tí útreiðsluneutral á løgtingsfíggjarlógini.   

Árligu løguútreiðslurnar eru býttar soleiðis:

Tað skal viðmerkjast, at løgtingsval varð útskrivað í desember 2003 og samgonguskjalið hjá farnu samgonguni varð undirskrivað 31. januar 2004. Fíggjarlógaruppskotið fyri 2004 hjá hesi samgonguni varð tí ikki lagt fyri Løgtingið fyrr enn 23. mars 2004. Virksemi landsins varð fíggjað við einari bráðfeingis fíggjarlóg fyrstu mánaðirnar í 2004. Løgurnar í 2008 eru úr figgjarlógaruppskotinum fyri 2008 hjá farnu samgongu. Hendan samgongan hevur valt

Ad. 2. Niðanfyri er víst, hvussu nógvar løgukrónur eru nýttar hesi árini. Tølini fyri árini 2004, 2005 og 2006 eru úr landsroknskapinum. Talið fyri 2007 er løguútreiðslurnar í roknskapinum fyri 2007 (ið ikki er endaliga samtyktur av Løgtinginum), og talið fyri 2008 er úr fíggjarlógaruppskotinum 2008 hjá farnu samgongu.

Ad. 3. Niðanfyri er víst, hvussu løgujáttanirnar eru býttar á sýslur frá 2004 til 2008, bæði árini íroknað. Tað skal viðmerkjast, at 65 mió. kr. av teimum 71 mió. kr. til Vága Sýslu verða fluttar úr Íleggingargrunninum til Vága Floghavn í 2008 og eru tí útreiðsluneutralar á løgtingsfíggjarlógini.

Tað gevur eina skeiva mynd av veruleikanum bert at hyggja at løgujáttanum tíðarskeiðið, farna samgonga sat við valdi landsins. Løgujáttanir snúgva seg um langtíðarraðfestingar, ella við øðrum orðum, hvussu føroyska samfelagið verður bygt út sambært einari lang­tíðarætlan. Niðanfyri er tí víst, hvussu løgujáttanirnar eru býttar á sýslur 12 ára tíðarskeiðið frá 1997 til 2008, bæði árini íroknað.     

Hesi 12 árini eru játtaðar næstan 2,5 mia. kr. í løgum umvegis løgtingsfíggjarlógina. Av hesum eru góðar 416 mió. kr. farnar til suðuroyarleiðina, sum er samferðsluhavn á Tvøroyri og nýggi Smyril, ið nú er 2 ára gamal. Hetta tíðarskeiðið eru 122 mió. kr. játtaðar til sandoyarleiðina, sum er Skopunar Havn, vegurin millum Gomlurætt og Tórshavn og Teistin, ið er 6 ára gamal.

Ad. 4. Niðanfyri er víst, hvussu nógvar løgukrónur eru brúktar frá 2004 til 2008, bæði árini íroknað, býtt á sýslur. Tølini fyri 2004-2007 eru grundað á roknskapartøl, og tølini fyri 2008 eru úr fíggjarlógaruppskotinum hjá farnu samgongu.

Ad. 5. Tað framgongur ikki av spurninginum, hvussu spyrjarin allýsir almenn partafeløg, men tað kann upplýsast, at Vágatunnilin og Norðoyatunnilin eru gjørdir av almennum partafeløgum. Vágatunnilin varð gjørdur í tíðarskeiðnum 2000 til 2002 og kostaði góðar 300 mió. kr. Norðoyatunnilin varð gjørdur í tíðarskeiðnum 2003 til 2006 og kostaði knappar 400 mió. kr. Av hesum báðum upphæddum rindar landskassin umleið helvtina, meðan restin fíggjast við brúkaragjaldi.

Fíggjarmálaráðið hevur annars ikki øðrvísi innlit enn almenningurin í roknskapartølini hjá partafeløgum. Fíggjarmálaráðið hevur tí ikki serligt innlit í, hvussu partafeløg raðfesta sínar íløgur.  

Ad. 6. Fíggjarmálaráðið hevur ikki nakað yvirlit yvir, hvussu kommunalir felagsskapir raðfesta sínar løgur út á gomlu vadømini. Sigast kann tó, at tað serliga eru tveir felagsskapir, SEV og IRF, sum hava stórar kapitalútreiðslur, men hevur Fíggjarmálaráðið sum sagt ikki nakað yvirlit yvir, hvussu hesar eru býttar út á gomlu valdømini.

Ad. 7. Íløgurnar hjá kommununum eru støðugt vaksnar seinastu árini og fara væntandi at sláa met í 2008.

Í talvuni niðanfyri síggjast íløgurnar fyri 2004 til 2007, býtt á økir. Fyri 2004-2006 eru roknskapartøl nýtt, og fyri 2007 og 2008 eru fíggjarætlanartøl nýtt.

Ad. 8 og 9. Tað finnst eingin samlað uppgerð yvir privatu skuldarbindingina og skuldarbindingina hjá partafeløgum, býtt á valdømir. Tað er tí ikki gjørligt at svara hesum báðum spurningunum, tí hagtølini eru ikki tøk.

Ad. 10.  Yvirhøvur eru rakstrarútreiðslurnar vaksnar farnu árini. Í talvuni niðanfyri síggjast rakstrarútreiðslur landskassans (rakstrarjáttan + onnur játtan) frá 2004 til 2008-uppskotið hjá farnu samgongu, og ein prístalsregulering.

Í leypandi prísum sæst, at rakstrarútreiðslurnar eru vaksnar beint undir ½ milliard kr. í tíðarskeiðnum.

Vit hava ikki í Føroyum nakað prístal serstakt fyri almennar tænastur, og fyri at geva eina meting av realvøkstrinum í rakstrarútreiðslum landskassans verður tí brúkt brúkaraprístalið, hóast ávíst fyrivarni má takast fyri hesum háttinum. Orsakað av generellum prísvøkstri sæst tó, at realvøksturin er nakað minni enn vøksturin í ársins prísum í umrødda tíðarskeiði.

Ad 12. Í talvuni niðanfyri sæst útrokning fyri reallønargongdini í 2004-krónum:

Sum tað sæst veksur miðallønin 35.000 kr. í tíðarskeiðnum (frá 239 tkr. til 274 tkr), men orsakað av vøkstri í prísstøðinum er reallønin vaksin nakað minni, ella 20.000 kr. Sigast kann tó, at ávísur reallønarvøkstur hevur verið í 3-ára tíðarskeiðnum, men at hesin í stóran mun má metast at vera grundaður á øktan innlendskan eftirspurning heldur enn økt framleidni í tíðarskeiðnum.

Málið avgreitt.